Geçtiğimiz haftalarda hem Pfizer-BioNtech hem de Moderna aşılarının onay alması ile COVID-19 karanlığının sonuna ulaştık diye düşünürken bu hafta İngiltere’den gelen mutasyon haberi kafaları karıştırmakla kalmayıp kısa sürede tüm dünyada bir panik yarattı. Pek çok kişi virüs mutasyona uğradığı için hem çok daha hızlı yayılacak hem de aşıların koruyuculuğu kalmayacak diye düşünüyor olsa da işin aslı büyük olasılıkla böyle değil.
Öncelikle virüsün mutasyona uğradığı doğru fakat sanılanın aksine konuşulan bu tür, Wuhan’da ortaya çıkan ilk tip virüsten tek bir noktada değil tam yirmi farklı noktada daha farklı. Yani, İngiltere’de saptanan virüs bildiğimiz kadarıyla yirmi mutasyona sahip. Ancak, virüslerin mutasyona uğramaya yatkınlığı ve sıklığı göz önüne alınınca bu beklenmedik bir durum değil. Hatta tam da bu nedenle her sene ayrı bir grip aşısı çıkıyor ve bizlerin bu aşıyı her sene tekrar olması gerekiyor. Peki o zaman bu, COVID-19 aşısının da her yıl güncellenmesi gerektiğini mi gösteriyor? Bunun cevabını almak için aşıların uzun süre büyük kitlelerde denenmesi ve virüsün mutasyonlarıyla birlikte yayılmasının devam etmesi gerekiyor çünkü bu konuda henüz yeteri kadar deneysel veri yok. Elimizde yeteri kadar bilgi olmayan bir başka konu ise virüsün mutasyonlar sonucu daha hızlı yayıldığı iddiası. Virüs daha hızlı yayılıyor olsa bile bunda geçmişteki pek çok salgında olduğu gibi insan etkileşiminin artması veya var olan düzenin değişmesinin payı olma ihtimâli çok yüksek. Mutasyonun daha hızlı yayılıma yol açma ihtimâlini bilim insanları şimdilik insan davranışlarının etkisi yanında çok küçük bir olasılık olarak değerlendiriyor.
Aşı konusuna gelirsek; daha önceki yazılarda bahsettiğimiz Pfizer ve Moderna’nın mRNA aşıları, virüsün farklı varyasyonlarına karşı bağışıklık kazandırma açısından potansiyel olarak bir adım önde gibi görünüyor. Bu konuda herhangi bir deneysel bilgi olmamasına rağmen bilimsel olarak bu aşıların vücuda bağışıklık kazandırdığı virüs membranındaki (zarındaki) S proteininde mutasyon olma ihtimali ve bu olası mutasyonun da aşının etkisini ortadan kaldırma ihtimâli çok düşük. Yani Çin’in COVID-19’a karşı zayıflatılmış patojen içeren aşısı her sene yenisi çıkan grip aşısına benzeyebilir ya da en olumlu senaryoda etkisini hiç kaybetmeyebilir, ancak mRNA aşısının geliştirilmesi ve kabulü süreçlerinde rol alan bilim insanları, bu aşının türlü mutasyonlara karşı etkisini koruyacağından emin görünüyor.
