Novus Teknoloji’den herkese merhaba! 👨💻👩💻
📅 24 Mart 2021 Çarşamba günündeyiz ve ekinoksu geride bıraktık. Günler kuzey yarım küre için uzamaya başlarken biz de teknoloji dünyasındaki haberleri sizlere aktarmaya ve gelişmeleri uzman yazarlarımızla değerlendirmeye devam ediyoruz. Bu bültende, Türkiye’yi ilgilendiren kimi gelişmelerin yanında dünyanın konuştuğu son gelişmeleri ele alıyoruz. Stanford’dan Meltem Tolunay, kuantum dünyasındaki son gelişmeleri aktarmaya ve Türkiye’nin kuantum trenini yakalaması gerektiğini söylemeye devam ediyor. Kıtanın diğer yakasından, Columbia’dan ise Simay Gökulu, AstraZeneca-Oxford aşısının nasıl çalıştığını ve kullanımının Avrupa’da neden durdurulduğunu açıklıyor.
🗞️ Aktardığımız gelişmelerde ise NASA’nın Ay’a dünyalı bir kadın gönderme projesi Artemis, Facebook’un tepki çekmesini beklediğimiz “13 yaş altına özel Instagram” projesi, iPhone 13’ten sızan görüntüler ve çok daha fazlası yer alıyor.
Keyifli okumalar diliyorum!
Ata
GELİŞMELER
Ulaştırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı Ömer Fatih Sayan, Twitter’ın Türkiye’de temsilci bulundurmaya karar verdiğini açıkladı.
-
Açıklama: Twitter, konuya dair yaptığı açıklamada bu kararı “Twitter’ın Türkiye’de herkes için erişilebilir kalması” amacıyla aldıklarını açıkladı.
-
Ne olmuştu? İnternet ortamında yapılan yayınları ve bu yayınlarla işlenen suçlarla mücadele yöntemlerini düzenleyen 5651 sayılı Kanun’un 7253 sayılı Kanun ile tadil edilmesinin ardından belirli sayıda kullanıcısı olan ve belirtilen özellikleri haiz sosyal ağ sağlayıcılara Türkiye’de temsilci bulundurma zorunluluğu getirilmişti.
NASA, “İnsanlığın Ay’a Geri Dönüşü” sloganıyla başlattığı Artemis projesiyle dünyalı bir kadını ilk kez Ay’a gönderecek.
-
Ne zaman? İsmini Yunan av ve Ay tanrıçası Artemis’ten alan proje ile 2024 yılında bir kadın ve bir erkek Ay’a iniş yapacak. Projede edinilecek bilgi birikimi ile hem Ay’a daha sürdürülebilir geziler yapılması, hem de yeni hedef olan Mars’a insan gönderilmesi planlanıyor.
-
Detay: Proje için tasarlanan sembollerde avcı tanrıça Artemis’in gümüş okunun mavi gezegenden Ay’a bir köprü kurduğu görülüyor. Kullanılan diğer ikonda ise tanrıçanın yüzü Ay’ın yüzeyinde tasvir edilmiş ve bakan her kadının Ay’a gidecek kadında kendini görebilmesi için yüz hatları soyutlaştırılmış.
Huawei, sahip olduğu patentli 5G teknolojilerini (eğer kabul ederlerse) Apple ve Samsung’a lisanslamaya başlayacak.
- İddia: Bloomberg’ün haberine göre, Huawei patentli teknolojilerin kullanım ücreti, kullanılan telefon başına 2,5 dolar olacak.
- Detay: Huawei, hâlihazırda dünyanın en geniş 5G teknolojileri portfolyosuna sahip. Huawei’nin 5G alanında bu kadar güçlü olmasının temel sebeplerinden birinin Bilkent Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Erdal Arıkan ve kutupsal kodlar alanındaki çalışmaları olduğunu hatırlatalım.
- Öneri: Dilerseniz, Prof. Arıkan’ın Huawei başkanı tarafından kırmızı halıda karşılandığı ve Huawei kurucusu Ren Zhengfei tarafından takdim edilen ödülü kabul ettiği tören ve törendeki konuşmasını linkten izleyebilirsiniz.
- Ayrıca: Bu konuyu ve yeni çatışma alanlarıyla birlikte dünyanın yeni düzenini konuştuğumuz samimi sohbetimize 21 Dakika’nın son bölümünden ulaşabilirsiniz.
iRepair’ın ortaya çıkardığı ve MacRumors’ta yayınlanan sızıntı fotoğraflara göre, iPhone 13 ile birlikte ekran tepesindeki çentik sonunda küçülüyor.
-
Nedir? Kullanıcılar tarafından sıkça eleştirilen çentik, 2017’de tanıtılan iPhone X’dan beri değiştirilmemişti.
Facebook, piyasaya 13 yaşından küçüklere özel bir Instagram sürmeyi planlıyor.
- Durum: Mevcut kurallara göre, 13 yaşından küçüklerin Instagram’da hesap açması yasak.
- Detay: Küçüklere özel Instagram projesi doğrudan Instagram başkanı Adam Mosseri tarafından yönetilecek.
- Ne olmuştu? Yakın zamanda Instagram, ergenlik çağındaki çocukların karşılaştıkları zorbalıklar ve yaşadıkları psikolojik sorunlar nedeniyle eleştiri oklarının hedefi olmuş, Facebook ise yakın zamanda gençlerin Instagram kullanırken korunması hakkında bir açıklama yapmıştı.
- Eleştiriler: Yöneltilen eleştirilerin nedenleri arasında 12-20 yaş aralığında bulunan gençlerin %42’sinin siber zorbalığa maruz kalması, “Messenger for Kids” ürününde küçük çocukların tanımadıkları kişilerin gruplarına katılmasına izin veren bir güvenlik açığının bulunması gibi çok konuşulan olaylar yer alıyor.
WhatsApp, iOS 9 için desteğini kesiyor.
-
Yani? Bu, iPhone 4 ve 4S kullanıcılarının artık WhatsApp kullanamayacakları anlamına geliyor.
-
Öneri: iPhone 5 veya daha yeni bir sürüme geçecekseniz, WhatsApp mesajlarınızı iCloud’a yedekleyerek yeni telefonunuza aktarabilir, veya tüm telefon içeriğinizi aktarmakta bir sakınca görmüyorsanız yeni telefonunuzu kurarken Apple’ın yedek dönme yönergelerini ekranınızdan takip edebilirsiniz.
Spotify, mobil uygulamasının ana sayfasında üç değişiklik yapacağını açıkladı.
-
İlk değişiklik: Kullanıcıların son üç ayda dinledikleri şarkı geçmişlerine ulaşabilecekleri “Geçmiş” butonu eklenecek.
-
İkinci değişiklik: Kullanıcılara özel yapılacak podcast önerilerinin ve hâlihazırda dinlenen podcastlerde gelinen noktanın gösterileceği bir bölüm olacak.
-
Üçüncü değişiklik: Kullanıcıların takip ettiği sanatçılar yeni parça çıkarır çıkarmaz güncellenen ve kullanıcıyı haberdar eden bir ana sayfa bölümü olacak. İkinci ve üçüncü özelliğin yalnızca Premium kullanıcılara sunulacağını belirtelim.
Geçtiğimiz yaz, hacklediği Twitter hesaplarıyla yürüttüğü Bitcoin dolandırıcılığında 100 bin dolar toplayan Graham Ivan Clark, eylemi gerçekleştirdiğinde 17 yaşında olması sebebiyle hafifletilen cezası nedeniyle 3 yıl hapis yatacak.
-
Kimler? Hacklenen hesaplar arasında Apple resmi hesabı ile Elon Musk, Bill Gates, Barack Obama, Jeff Bezos ve Joe Biden’ın hesapları da bulunuyordu.
KORONAVİRÜS
AstraZeneca Aşısı: Endişeler ve nedenleri
İpek Simay Gökulu
AstraZeneca, onaylanan Pfizer ve Sinovac aşıları dağıtılmadan önce uzun zamandır Covid-19 aşı geliştirme operasyonlarının başını çekiyordu. Öyle ki tüm dünya sürekli Oxford’dan gelecek müjdeli aşı haberini bekliyordu. Fakat bu aşının onaylanıp dağıtılmaya başlanması defalarca çeşitli yan etkiler görüldüğü gerekçesiyle ertelendi. Tüm bu engellerden sonra aşı nihayet 30 Aralık 2020’de İngiltere’de acil durum kullanımı için onaylandı ve sonrasında pek çok ülkeye dağıtıldı. Peki AstraZeneca bağışıklık oluşumunu nasıl sağlıyor?
Aslında bu aşıda kullanılan bağışıklık sistemi tetikleme yöntemi Pfizer ve Moderna aşılarına benzerlik göstermekle birlikte vücudumuza verdiği madde itibarıyla oldukça farklı. Bu aşıda adenovirüs adı verilen ve normalde grip gibi hastalıklara yol açan ve genetik olarak değiştirilerek tamamen zararsız hale getirilmiş bir virüs, “taşıyıcı vektör” olarak kullanılıyor. Şempanzeden alınan bu adenovirüslerin içinde Pfizer ve Moderna aşılarının da vücudumuza kodlattığı koronavirüsün S proteinini kodlayan bir DNA parçası bulunuyor. Bu formül vücuda enjekte edildiğinde adenovirüs hücrelere giriyor ancak diğer aşıların aksine içindeki kalıtsal maddeyi hücre çekirdeğinin içine, kendi DNA’mızın tam yanına bırakıyor. Bu aşamadan sonra vücut bu yeni maddeyi tıpkı kendi kalıtsal maddesi gibi görüp S proteini üretimine başlıyor ve bağışıklık sağlanıyor. Yani AstraZeneca aşısının bağışıklık sağlama yönteminin farkı, yarı canlı bir vektör içinde DNA segmenti taşıyor ve hücre çekirdeğinin içine girip uzun süre orada kalıyor olması.
Bunların dışında, dünya geçen haftalarda çeşitli ülkelerden gelen kan pıhtılaşması yan etkisine bağlı geçici AstraZeneca aşısı yasakları ile sallandı. Almanya ve Norveç’te birbirinden bağımsız iki ekip, aşının bazı vücutlarda istenilen dışında bir bağışıklık sistemi tepkisi yaratarak beyinde kan pıhtılaşmasına sebep olduğunu rapor etmiş ve trombosit azlığı olan kişilerde aşının kan pıhtılaşmasını önleyici ilaçlarla kullanılabileceğini belirtmişti. Raporlanan bu tepkinin aşı olan 20 milyon kişi arasından yalnızca yirmi beş kişide gözlemlendiğini bilmekte büyük fayda var. Fakat, kan pıhtılaşmasının aşırı yaygın gözlemlenmemesi sebebiyle Dünya Sağlık Örgütü aşının kullanım açısından güvenli olduğunu ve aşıdan beklenen yararın risklerin çok daha üstünde olduğunu bildirdi. Bu gelişmeler ışığında anlaşılıyor ki AstraZeneca aşısı matematiksel olarak sadece diğer tüm ilaç ve aşılar kadar riskli ve kullanımına devam edilecek.
KUANTUM
Kuantum alanında son gelişmeler
Meltem Tolunay
Kuantum bilgi teknolojilerine yapılan yatırımların oldukça hızlı devam ettiği bir dönemdeyiz. Geçtiğimiz hafta hem devletler hem de şirketler bazında yapılan birçok yatırım ve yatırım planı kamuoyuyla paylaşıldı. Kuantum ağlar konusunda özellikle Çin ile rekabet içerisinde olan ABD’de, 19 Mart’ta Enerji Bakanlığı bütçesinden 12 milyon doların 5G ve kuantum ağ teknolojilerinin geliştirilmesi için ayrılmasına karar verildi. Bu bütçe, hâlihazırda kuantum bilgi bilimi adına ayrıldığı sadece birkaç gün önce, 9 Mart’ta ilan edilen 30 milyon doların üzerine ek bir bütçe teşkil ediyor.
Avrupa’da ise Avrupa Birliği, Yeni ve Gelecek Teknolojiler Programı ve QuantERA Konsorsiyumu sponsorluğundaki çağrısıyla, 2021 yılında kuantum teknoloji araştırmalarına toplam 40 milyon avroluk bir bütçe ayırdığını ve fon için birçok ülkeden başvuru kabul edileceğini duyurdu. Fona başvurabilen ülkeler listesinde Türkiye de yer alıyor.
Şirketler bazında yaşanan gelişmelerde ise dünyanın en büyük gemi üreticilerinden biri olan Güney Koreli Hyundai Heavy Industries Co., kuantum kriptografi temelli iletişim sistemleri kullanmaya başladığını duyurdu. Dikkat çeken bir başka haber ise BMW cephesinden geldi. Firma, tedarik zinciri yönetimini optimize etmek için kullanılabilecek kuantum algoritmalarını araştırmak üzere Honeywell’in ürettiği bir kuantum bilgisayarla denemelere başladı. Özetle, kuantum bilgisayarlara yönelik beklentiler yakın zamanda durulacak gibi gözükmüyor ve her zaman söylediğimiz gibi, Türkiye’nin kuantum trenini kalkarken yakalamasında fayda var.
