Moda perakendecisi H&M, geçtiğimiz yıl içinde Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde yaşayan halkın zorunlu çalıştırılmasına yönelik raporlara ilişkin derin endişelerini dile getiren bir açıklama yapmıştı. Şirket, açıklamanın sosyal medyada tekrar gündem olması üzerine Çin’de potansiyel bir boykotla karşı karşıya kaldı.
Nerede?
Sincan, Çin’in kuzeybatısında, dünyadaki pamuğun yaklaşık beşte birini üreten bir bölge. Müslüman bir azınlık olan Uygurlar başta olmak üzere birçok etnik gruba ev sahipliği yapan Sincan, resmi olarak Çin’in beş özerk bölgesinin en büyüğüdür. Son yıllarda merkezi hükûmetin kısıtlamaları ve otoritesi altında yaşayan bir bölge haline geldi. İddialara göre kısıtlamalar; gözetleme, cezai kovuşturmalar ve zorunlu çalışma kamplarını kapsıyor.
İddialar
BBC’ye gösterilen kanıtlar, her yıl yarım milyondan fazla Uygurlu azınlık işçisinin, zorlama ve şiddet altında pamuk toplamaya yönlendirildiğini gösteriyor. Belgeleri ortaya çıkaran Vaşington’daki Komünizm Kurbanlarını Anma Vakfı’nın üyesi Dr. Adrian Zenz, BBC’ye “Benim görüşüme göre, sonuçlar gerçekten tarihsel ölçekte” dedi. “İlk defa, Uygurların sadece imalatta, giysi yapımında zorla çalıştırıldığına dair kanıtlara sahip değiliz ancak bu doğrudan pamuk toplamakla ilgili ve bence bu, oyunun kurallarını değiştiren bir şey. Etik kaynak bulmayı önemseyen herkes, Çin pamuğunun %85’i ve dünyadaki pamuğun %20’si olan Sincan’a bakmalı ve artık bunu yapamayız demeli.” ifadelerini kullandı.
Uluslararası tepkiler
2016’da ortaya atılan iddiaları takiben The New York Times ve The Wall Street Journal; zorla alıkonulan Uygurları, Adidas, Lacoste, H&M gibi dünyanın en tanınmış moda perakendecilerinin tedarik zincirlerine bağlayan raporlar yayımladılar. Ralph Lauren, Calvin Klein ve Tommy Hilfiger’ın çatı şirketi PVH Corporation, Sincan merkezli pamuk tedarikçileriyle ilişkilerini yeniden değerlendirdi. 2020 Ocak’ta ise Trump yönetimi bölgeden tüm pamuk ithalatının yanı sıra malzemeden yapılan ürünleri de yasakladı ve yaşananları “soykırım ” olarak ilan etti. O zamanlar, İşçi Hakları Konsorsiyumu, Sincan’dan gelen pamuğun, ABD merkezli markalar ve perakendeciler tarafından her yıl ithal edilen 1,5 milyardan fazla giysiye dahil olduğunu tahmin ediyordu.
H&M boykotu
Perakende devi H&M’in açıklamaları, batı yaptırımlarının gündem olması ile tekrardan dikkatleri üzerine çekti. Şirket 2020’de yaptığı açıklamalarda, Uygurların Sincan’da pamuk toplamaya zorlandıklarına dair haberlerden “endişe duyduklarını” ve bölgeden ürün tedarik etmediklerini söylemişti. Açıklamaların tekrar gündeme gelmesinin ardından Çin Devlet Televizyonu CCTV, İsveç merkezli H&M’in “kahraman” olmaya çalışırken “yanlış hesap yaptığını” ve “yanlış eylemleri için ağır bir bedel ödemesi” gerektiğini söyledi. Bunu takiben üç büyük Çin e-ticaret platformu (Pinduoduo, JD.com ve Tmall) H&M ürünlerini satıştan çekti.
H&M, 2020’de net satışlarda %18’lik bir düşüşle zorlu bir kış geçirdi. Şu anda dünya çapındaki mağazalarının üçte biri salgın nedeniyle kapalı durumda. Marka tüm bunlara ek olarak Çin’deki tüketici liderliğindeki boykot nedeniyle daha fazla kayıpla karşı karşıya. H&M’in en son yayınlanan yıllık raporuna göre; Çin, yıllık 287 milyon avro satışla 2020’deki küresel satışlarının %5,2’sini alarak dördüncü en büyük pazarı.
Hisse değerlerinin de düşüşü ile yeni bir açıklama daha yapan H&M, Sincan pamuğunu kullanmaya başlayıp başlamayacaklarını belirtmeden, şirketin “Çin’de ve diğer tüm ülkeler sorumlu bir alıcı” olarak “ilgili tüm paydaşlarla” çalışmaya istekli olduğunu ve ortaklaşa sürdürülebilir bir moda endüstrisi inşa etmek istediklerinin altını çizdi.
