12 Nisan’dan herkese merhaba!
📰 Manşetler;
🔢 İşsizlik rakamları
🤝 Rusya-Türkiye ilişkileri
🚴 Cumhurbaşkanlığı Bisiklet Turu
Keyifli okumalar!
TÜRKİYE’DEN GELİŞMELER
Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre, şubat döneminde işsizlik 0,7 puanlık artışla %13,4’e ulaştı.
-
Detay: Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı, 2021 yılı şubat ayında bir önceki aya göre 250 bin kişi arttı ve 4 milyon 236 bin kişiye ulaştı.
-
Kayıt dışı: SGK’ya bağlı olmadan çalışanların toplam çalışanlar içindeki payını gösteren kayıt dışı çalışanların oranı ise bir önceki yılın aynı ayına göre 2,8 puan azaldı ve %27,4 olarak gerçekleşti.
Cari açık şubat ayında 2,61 milyar dolara yükseldi. Böylece yıllık cari işlemler açığı 37,8 milyar dolara ulaştı. İki aylık kaynağa belirsiz para çıkışı ise 5 milyar 416 milyon dolar oldu.
-
Ayrıntılar: Dünya’nın haberine göre hizmetler dengesi kaynaklı girişlerin 984 milyon dolar azalarak 494 milyon dolara gerilemesi, birincil gelir dengesinden kaynaklanan net çıkışların 390 milyon dolar artarak 1 milyar 171 milyon dolara ulaşması; dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 122 milyon dolar artarak 2 milyar 65 milyon dolara yükselmesinde etkili oldu.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodomor Zelenskiy, 9. Ukrayna-Türkiye Yüksek Düzeyli Stratejik Konseyi toplantısına katılmak üzere İstanbul’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile buluştu.
-
Rusya demeci: “Türkiye olarak Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü ve egemenliğini güçlü biçimde savunduk” diyen Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Kırım’ın ilhakını tanımama yönündeki prensip kararımızı bir kez daha teyit ettik” sözleriyle basın açıklamasına devam etti.
Rusya, 15 Nisan-1 Haziran tarihleri arasındaki Türkiye uçuşlarına kısıtlama getirdiğini açıkladı. Kararın koronavirüsle mücadele kararları kapsamında alındığını belirtelim.
-
Ayrıca: Bugün Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah el-Sisi ile görüşen Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Türkiye’nin Ukrayna’ya insansız hava araçları (İHA) tedarik etmesiyle ilgili soruya “Moskova, Türkiye ve diğer ülkeleri Kiev’in militarist eğilimlerinin teşvik edilmemesi konusunda uyarıyor” yanıtını verdi.
56. Cumhurbaşkanlığı Bisiklet Turu’nun ikinci etabı bugün Konya’da düzenlendi. 144,9 kilometrelik Konya-Konya etabını, son 100 metrede yaptığı atakla Mark Cavendish birinci bitirdi. Bisiklet sporunun en önemli yıldızlarından biri olan Cavendish, üç yıl sonra ilk yarışı Konya’da kazandı.
DÜNYADAN GELİŞMELER
Süveyş Kanalı’nda trafiğinin altı gün boyunca durmasına sebebiyet veren Ever Given isimli konteyner gemisi, Mısırlı yetkililer tarafından alıkonuldu. Mısırlı yetkililer, geminin serbest bırakılması için şirket sahibi Evergreen’in 1 milyar dolarlık bir tazminat ödemesi gerektiğini söylüyorlar.
-
Gerisi: Dört futbol sahası uzunluğunda dev konteyner gemisi Ever Given, küresel ticaretin %12’sini sağlayan Süveyş Kanalı’na sıkışarak dünyanın en işlek ticaret yollarından birini tıkamıştı. Detaylar için sizleri Ebru Bozkurt’un Süveyş Kanalı Krizi isimli yazısına alalım.
Karadağ yönetimi, Kuşak ve Yol kredisiyle inşa edilen 1 milyar dolarlık tamamlanmamış otoyol projesi için AB’nin desteğini istiyor.
-
Neden önemli? Çin merkezli Kuşak ve Yol şirketi tarafından inşa edilen proje esasında Kıta Avrupası’nı etkilemek için oynanan çok daha büyük bir jeopolitik bir mücadelenin parçası sayılabilir. Brüksel’in bu isteğe vereceği cevap, belki de Balkanlar ve AB arasındaki dinamikleri belirleyecek.
Çin Devlet Piyasa Düzenleme Kurumu, tekelleşme karşıtı yasayı ihlal ettiği gerekçesiyle e-ticaret şirketi Alibaba’ya 2,8 milyar dolar ceza kesti. Bu sayının şirketin ana pazarı Çin’de elde ettiği gelirlerin %4’üne tekabül ettiğini belirtelim.
-
Ceza rekoru: Altı yıl önce ABD merkezli çip üreticisi Qualcomm, Çin’de tekelleşme karşıtı yasa kapsamında 975 milyon dolarlık bir ceza yemişti. Alibaba’nın bu cezası yeni bir rekabet cezası rekoru olarak Çin tarihine geçti.
-
Gerisi: Çin hükûmetinin düzenlemelerini eleştirmesinin ardından uzun süre ortalarda görünmediği için hükümetle arasının bozuk olduğu iddia edilen Jack Ma, Çin’in devlet gazetesinin hazırladığı “Girişimci Liderler Listesi”nden çıkarılmıştı.
-
Ne olmuştu? Alibaba Group’un kurucusu Jack Ma, geçtiğimiz 24 Ekim’de Çin hükûmetinin düzenlemelerini eleştirmiş, bunun üzerine Ma’nın sahibi olduğu Ant Group’un 37 milyar dolarlık halka arzı durdurulmuştu.
Myanmar’daki aktivistler, Bago kentindeki darbe karşıtı gösterilerde en az 80 kişinin daha hayatını kaybettiğini duyurdu.
-
Ayrıntılar: Ordunun cesetlere el koyduğu, bu sebeple de ölenlerin gerçek sayısının hiçbir zaman bilinemeyebileceği gelen açıklamalar arasında. 1 Şubat’taki darbenin ardından ülke genelinde en az 600 kişinin gösterilerde öldürüldüğü tahmin ediliyor.
Birleşik Krallık Başbakanı Boris Johnson, eski başbakan David Cameron ve iflas eden finans devi Greensill Capital hakkında bağımsız bir soruşturma başlattı.
-
Detay: Johnson’ın sözcüsü, incelemeyle “tedarik zinciri finansmanı hususunda ve Greensill’in oynadığı rolün” ve “sözleşmelerin güvence altına alınma şeklinin” ortaya çıkarılacağını aktardı. Cameron’un olası “özel lobi faaliyetleri” de incelenecek.
EKONOMİ
Varlık Fonları ve Norveç Örneği
Sinan Lahur
Dünyanın en büyük varlık fonu Norveç Varlık Fonu, yenilenebilir enerjiye ilk yatırımını Danimarka merkezli Orsted şirketinden %50 hisse alarak yaptı.
Varlık fonu terimi literatürümüze 2016 yılında Türkiye Varlık Fonu’nun kurulmasıyla girdi. Ardından ise 2017 yılında hazinenin büyük kamu şirketlerinde sahip olduğu hisselerin tamamının da fona aktarılması büyük tartışmalara sebep olmuştu. İlaveten, fonun Sayıştay denetiminin dışında olması ve Türkiye’nin makroekonomik koşullarının böyle bir fon oluşturmaya müsait olmaması da ifade edildi. Ancak, 2017’den günümüze birçok kamu şirketinin hissesi ve önemli kamu varlıkları fona aktarıldı ve günümüzde fon artık dev bir portföye sahip. Peki varlık fonları nedir ve ne iş yaparlar? Gelin beraber inceleyelim.
Varlık fonları
Aslında terimin doğru kullanımı Sovereign Wealth Fund (Ulusal Varlık Fonu) olarak karşımıza çıkıyor. Ulusallık kıstası ise bu tarz finansal kuruluşlar açısından olmazsa olmaz mahiyette. Zira bu tarz kuruluşların amaçlarından birisi de ülkelerin ihraç ettikleri emtialar (petrol, doğal gaz, elmas vs.) veya bütçe fazlaları sayesinde yarattıkları kaynakların değerlendirilmesi. Bu kaynakların değerlendirilmesi ise yurt dışındaki başka varlıklara yatırım yapılması ile gerçekleştiriliyor. Bu sayede de yatırım yapan ülke, makroekonomik hedeflerine ulaşmak açısından kendisine kaynak yaratabilmiş oluyor ve yaratılan istikrar ile nesiller arası refah sağlanabiliyor. Belirtmek lazım ki; finansal kaynak yaratmak yerine başka ülkelerdeki mevkidaşları kuruyor diye varlık fonlarının kurulduğu da ifade ediliyor.
Ancak, varlık fonlarının yönetimi genellikle ilgili devlet tarafından yürütüldüğü için herhangi bir bürokratik sistemde yaşanılan sıkıntılar bu oluşumlarda da mevcut. Misal, kamunun hesap verilebilirliği, şeffaflığı ve devletin piyasalara bu kadar dahil olması varlık fonlarına yöneltilen eleştirilerden. Tabi oldukları standartları geliştirmek için varlık fonlarının kurmuş olduğu global organizasyon dahi bulunmakta.
Günümüzde ise en büyük 95 varlık fonunun toplam değeri 8 trilyon dolara tekabül ediyor. Bunlardan bazıları emtia, bazıları ise başka kaynakların gelirlerinden oluşan tasarruflarla yatırım yapıyor. Norveç Varlık Fonu birinci sırada. Türkiye Varlık Fonu ise 33 milyar dolar ile listede 12. sırada.
Norveç Varlık Fonu
Norveç Varlık Fonu’nun hikayesi ise 1960’lara dayanıyor. Norveç, ilk petrolü 1969 yılında Kuzey Buz Denizi’nde keşfediyor ve iki yıl sonra da işlemeye başlıyor. Ardından 1990’larda ise petrol üretiminden önemli miktarda gelir birikiyor ve Norveç hükûmeti de bu gelirin uzun vadeli yönetimini desteklemek ve gelecek nesillere aktarmak için Norveç Varlık Fonu’nu kuruyor.
Ancak 1990-1995 yılları arasında fona bütçe aktarımı yapılamıyor çünkü ilgili dönemde Norveç’teki durgunluk nedeniyle ülke bütçe fazlası veremiyor. Fon ise, 1996 yılında 7,2 milyar dolarlık ilk yatırımını alıyor. Norveç Varlık Fonu günümüzde 1,3 trilyon dolarına yakın değerde. (Türkiye’nin 2019 yılında GSYH’sı ise 800 milyar dolar civarında.) Fon, 1998 yılında Norveç’in GSYH’sinin %15’ine karşılık gelirken günümüzde %300’üne denk geliyor ve dünyanın en büyük varlık fonu. Halihazırda 72 ülkede ve birçok sektörde toplamda 1 trilyon dolara yakın yatırımı bulunmakta. Türkiye’de de birçok enerji ve endüstri şirketinde toplamda 812 milyon dolar yatırımı mevcut. Fonun aynı zamanda en şeffaf fon olduğu ve yatırım yaptığı şirketlerin vergi kaçırmaları durumunda yatırımlarını geri çektiği de bilinenler arasında. Son olarak, Norveç’in bu kadar tasarruf yapıp, şimdiki nesillerin refahını gelecek nesillere bu kadar transfer etmesi de eleştirilmişti.
Fonun yenilenebilir enerjiye ilk yatırımı
Norveç Varlık Fonu 7 Nisan 2021 tarihinde yaptıkları açıklama ile Danimarka menşeli Offshore rüzgar paneli şirketi Orsted’in %50 hissesini 1,3 milyar avro bedel ile satın alacağını duyurdu. Şirket, ilk defa halka kapalı yenilenebilir enerji şirketine yatırım yapmaktan mutlu olduklarını açıkladı. Fon, açıkladığı strateji planlarında ise birleşmelerdeki aktif pozisyonlarını artıracağını ve olabilecek en yüksek geliri elde etmek istediklerini açıkladı.
Sonuç olarak varlık fonları ülkelerin tasarruf edebildikleri fazla gelirlerinin doğru yönetimi ile kaynak yaratıp gelecek nesillere refah aktarımı yapabilmek için kurulan finansal yapılar. Norveç Varlık Fonu da dünyanın en büyük varlık fonu ve gelirlerini fosil yakıt olan petrol satışlarından elde ediyor. Bu satışlar ile de ilk defa yenilenebilir enerjiye yatırım yaptı. Fonun enerji sektörü açısından yatırım projeksiyonunun nasıl olacağını kestirmek tabiki de güç ancak, varlığını petrole borçlu olan finansal bir kuruluşun yenilenebilir enerjiye yatırım yapmasını da paradigmada büyük bir kayma olarak yorumlamak yanlış olmayacaktır.
