Novus İş Dünyası bülteninin örnek sayısına hoş geldiniz! Her pazartesi 10.00’da; iş dünyasına ilişkin analizleri, içgörüleri, yerel ve uluslararası gelişmeleri lokomotif sektörlerin penceresinden aktarıyoruz.
Haftanın başlıkları:
🌳 Biden zaferi: İklim ve piyasalar
📦 Sahibinden.com ve aşırı fiyatlama iddiaları
🛍️ H&M: Fırtınanın ardından
🚘 Tesla’nın Almanya cephesi
Keyifli okumalar!
TAKVİM
Pazartesi: ABD Senatosu, Amy Coney Barrett’in Yüksek Mahkeme adaylığını onaylayacak.
Salı: Fosil yakıtlar şirketi BP, Seattle merkezli Microsoft ve Novartis; finansal raporlarını açıklayacak.
Çarşamba: Japonya merkezli Sony, e-ticaret platformu eBay, Etsy ve görsel arama platformu Pinterest; finansal raporlarını açıklayacak.
Perşembe: Royal Dutch Shell, ilaç şirketleri Sanofi ve Moderna; finansal raporlarını açıklayacak.
Cuma: Total, ExxonMobil, Londra merkezli NatWest bankası; finansal raporlarını açıklayacak.
PERAKENDE & TÜKETİCİ
İrem Özbay
Dünyanın en büyük ikinci moda perakendecisi H&M, dünya genelinde yüzlerce mağazasını kapatacağını ve salgınla birlikte ivmesini iyice artıran e-ticarete ağırlık vereceğini duyurdu.
Haruki Murakami, çok sevdiğim bir sözünde “Fırtınadan çıktığında fırtınaya giren kişi olmayacaksın artık. İşte fırtınanın esprisi tam olarak budur” der. Covid-19 salgını sonrası da bu sözü iş dünyasının bütün sektörleri için söylemek mümkün olacak. Salgının başında fütüristlerin öngördüğü neredeyse her şey gerçekleşti ve dünya eski bildiğimiz dünya olmaktan çıktı. En önemli öngörülerden biri ise dijital dönüşümün kazanacağı ivmeydi. Bu dönüşümden en çok etkilenen sektörlerden biri de moda perakendesi oldu. Sürdürülebilir Giyim Koalisyonu’nun son raporuna göre; salgın boyunca perakendedeki yaya trafiği ABD’de %44 ve dünyanın birçok ülkesinde %50’den fazla azaldı. Turizmden sonra salgından en çok etkilenen, gelirinin %80’inden fazlasını fiziksel mağazalarından sağlayan perakende sektörü için değişim çoktan başladı… Uzun zamandır sektörün gündeminde olan dijitalleşme, salgın döneminde öncelikli gündem maddesi hâline geldi. Perakendeciler arasında mevcut mağazalarının bir bölümünü kapatmak isteyenler çoğunluğu oluşturuyor ve pandemiden doğan zararı telafi etmek için çok sayıda senaryoya hazırlanıyorlar. Fakat bütün senaryolarda tek bir çıkış yolu görünüyor: çevrimiçi kanalları büyütmek.
H&M’in dönüşümü:
Sürdürülebilirlik başta olmak üzere birçok konuda sektör öncüsü olan İsveç merkezli H&M, görünen o ki dijitalleşmede de bayrak taşıyıcı görevini üstlenecek. Salgına rağmen şirket, eylül ayında satışların geçen yılın aynı dönemine oranla sadece %5 azaldığını, bunun da çevrim içi satışlar sayesinde olduğunu açıkladı. Şirket önümüzdeki dönemde dünya genelinde yaklaşık 250 mağazasını kapatacağını duyururken, salgın döneminde artan çevrim içi taleple başa çıkmak için dijital yatırımlarını artırma planlarını hızlandıracağını açıkladı. Mağaza kapanışlarının öncelikle ABD ve Avrupa’da gerçekleşeceği açıklanırken, dev perakende firmasının Türkiye’de kaç mağazasını kapatacağı henüz bilinmiyor. Dijital dönüşüm hamlelerini artıran şirket, rotasını ilk önce fiziksel mağazalarının bulunduğu ancak çevrim içi alışveriş opsiyonunu henüz sunmadığı ülkelere çevirdi. Örneğin Avustralya’da e-ticaret sitesini ekim ayı ortası itibarıyla aktif hâle getirdi. Öte yandan şirket, çevrim içi alışveriş seçeneği sunduğu ülkelerde ise müşteri deneyimini en iyi hâle getirmek için çalışmalarını sürdürüyor. Mesela, ekim ayı itibarıyla Kanada’da taşımacılık ortağıyla anlaşarak, aynı gün teslimat seçeneğini devreye soktu. Dijital dönüşümünü tamamlamak için kolları sıvayan H&M’den bu tarz yenilikleri önümüzdeki dönemde daha da sık duyacağız gibi görünüyor.
OTOMOTİV
Tesla’nın Almanya cephesi: Çevre ve kişisel veriler
Kaan Can Yıldırım
ABD dışında ikinci ve Avrupa’da ise ilk “gigafactory”sini Berlin yakınlarında inşaa eden Tesla, kişisel verilere ilişkin politikası sebebiyle Almanya’da tepki topluyor.
ABD merkezli elektrikli araç üreticisi Tesla, Berlin fabrikasının inşaatına bu yılın ilk aylarında başladı. İlk araçların üretiminin önümüzdeki yılın ortalarına doğru tamamlanması bekleniyor. Fabrika tam verimle çalışabilir hâle geldiğinde ise yıllık yaklaşık 500 bin elektrikli aracın üretileceği tahmin ediliyor. Tabii hem bu devasa inşaat hem de şirketin elektrikli ve otonom araçlarının artan popülerliği; şirkete ve ürünlerine artan ilgi ve eleştirileri de beraberinde getiriyor. Şirketin son olarak eleştirildiği nokta ise kişisel verilere yaklaşımı. Kısaca göz atalım.
Nedir?
Geçtiğimiz günlerde kişisel verilere ilişkin çalışmalarıyla bilinen Netzwerk Datenschutzexpertise isimli Almanya merkezli kuruluş tarafından yayımlanan 37 sayfalık raporda, Tesla 3 modeline ilişkin değerlendirmeler sonucunda aracın kişisel verileri toplama ve işleme yöntemlerinin Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Yönetmeliği (GDPR) madde 5 hükmü başta olmak üzere hukuki düzenlemelere aykırı olduğu yönünde görüş bildirildi. Söz konusu hüküm kişisel verilerin hangi durumlarda hangi koşullara uygun olarak işlenebileceğini belirleyen kıstaslar içeriyor. Tesla 3 modelinde veri işleme olarak değerlendirilen teknolojilerin başında aracın dışında bulunan sekiz ve içeride dikiz aynası üzerinde yer alan bir kamerayla elde edilen görüntü kayıtları geliyor. Raporda şirketin Tesla 3 modelinde kabul edilen veri politikasının neden hukuka aykırı olduğu ise şu gerekçelerle açıklanıyor:
-
Şirketin veri toplayabilmek için gerekli olan hukuki dayanak, meşru amaç, veri sahiplerinin kapsamlı şekilde bilgilendirilmesi kıstaslarını yerine getirmemesi
-
Hem hareket ederken hem de park halinde aracın etrafının kapsamlı şekilde görüntülenmesi ve bu görüntülerin işlenmesi
-
Toplanan verilerin Genel Veri Koruma Yönetmeliğinin ilgili hükümlerine aykırı şekilde ABD’ye gönderilmesi
Ne Olmuştu?
Tesla marka araçların kişisel verilere yaklaşımının ARD1 kanalı tarafından eleştirilmesinin ardından kişisel veriler üzerinden özel hayatı ihlal eden kişi ve kuruluşlara verilen “BigBrotherAward” ödülü ulaşım kategorisinde Tesla şirketine verilmişti. Ödülün duyurulduğu basın açıklamasında “250 metreye kadar 360 derece izleme imkânı sağlayan 8 kamera” ve “Verilerinizin işlenmesine onay vermemeniz halinde aracınız ciddi fonksiyon kayıpları ve hasarlara uğrayabilir.” ifadelerine vurgu ile ödülün neden verildiği açıklanmıştı.
Şirket tarafından gönderilen bir e-postada ise şirketin kişisel verilere ilişkin düzenlemelere uygun davrandığı ve kişisel verilerin yalnızca güvenlik açısından gerekli oldukları ölçüde ve anonim şekilde işlendiği ifade edildi. Ayrıca Tesla bu günlerde inşaat alanının koruma alanı niteliğindeki bir doğal alanın ve içme suyu kaynaklarının yakınında bulunması, inşaat için yaklaşım 90 hektar genişliğinde ormanlık alanın yok edilmesi, fabrikanın yıllık 1,4 milyon m3 hacminde su tüketecek olması gibi çevreye zararlı etkileri sebebiyle de eleştiriliyor. Bütün bu tartışma ve eleştirilere rağmen Tesla marka araçların Avrupa’daki popülaritesinin artmaya devam edip etmeyeceği ise merak konusu.
TEKNOLOJİ & TELEKOM
Sahibinden ve aşırı fiyatlama iddiaları
Sinan Lahur
Rekabet Kurumu, Sahibinden’in araç ve emlak alanlarında sunduğu çevrim içi platform hizmetlerine ilişkin soruşturmasının kapsamını genişlettiğini duyurduğunda takvimler 6 Kasım’ı gösteriyordu. Satıcı ve alıcıları buluşturan çevrim içi platform hâlihazırda aşırı fiyatlama soruşturmasıyla da mücadele ediyordu…
Ne olmuştu?
Kurum tarafından Sahibinden’e yönelik ilk soruşturma 2017’de emlakçı ve oto galericilerin şikayetiyle başlamıştı. Soruşturmada Sahibinden’in;
-
Çevrimiçi emlak ve vasıta piyasasında hakim durumda olduğu,
-
Fiyatlarını %300’e yakın artırdığını
-
İlgili piyasalara girişlerde büyük engeller olduğunu
Bu nedenle de Rekabet Kanunu’nun 6. maddesini aşırı fiyatlama uygulamalarıyla ihlal ettiği iddiaları incelendi. İnceleme neticesinde Sahibinden’in çevrim içi emlak ve vasıta piyasalarında yapmış olduğu fiyatlama davranışı Rekabet Kanunu’na aykırı bulundu ve şirkete 10,6 milyon lira idari para cezası uygulandı. Fakat hikâye burada sonlanmıyor. Sahibinden, Kurum’un kararını yargıya taşıdı. Davayı inceleyen mahkeme, Kurum’un aşırı fiyatlamaya yönelik değerlendirmelerinin tereddüte mahal vermeyecek kadar açık ve net olmadığına hükmederek cezayı iptal etti.
Aşırı fiyatlama nedir?
Rekabet hukuku uygulamasında aşırı fiyatlama sonu olmayan bir deryadır. Bir pazarda yüksek fiyatların yatırım ve yenilik gibi piyasa mekanizmalarıyla çözülmesi beklenir. Ayrıca teoride devlet müdahalesi piyasaya girişleri olumsuz etkileyecektir. Ancak, giriş engellerinin olduğu bir pazarda yer yer müdahale gerekebilir. Malum soru ise fiyatların kime ve neye göre aşırı olduğudur. Fiyatın aşırılığının saptanması için teknik ve sofistike ekonomik analizler yapılsa da serbest piyasada fiyatlara rekabet hukuku müdahalesi hâlâ tartışmalı bir olgu. Bu temel sorulara yanıtlar dahi AB ve ABD uygulamasında oldukça farklılaşıyor.
Nedir?
Tartışmalar çevrim içi platformların aşırı fiyatla kesiştiği noktalarda büyüyor. Zira bu platformların iş modellerinin sonucu olarak maliyet, fiyatlama ve muhasebe yapıları endüstriyel bir işletmeye göre oldukça farklılaşıyor. Yapılan analizler giderek karmaşıklaşıyor. Çevrim içi platformlar tekelleşmeye yatkın gözüküyor. Madalyonun öteki yüzü ise teknoloji-yoğun piyasalara yapılacak devlet müdahalesinin yenliği olumsuz etkilemesi olarak karşımıza çıkıyor.
Sonuç:
Kurum tarafından mahkeme kararının yerine getirilmesini teminen Şubat ayında Sahibinden’e yeniden soruşturma açıldı. Rekabet Kurumu 2017’deki iddiaları ve devamındaki dönemdeki uygulamaları bir bütün olarak inceleyecek. Kurum’un ulaşacağı sonucun yenilik ve rekabet hukuku bağlamında neler getireceğini hep beraber göreceğiz…
FİNANS
Biden zaferi: İklim ve piyasalar
Melissa Nil Özkarakaya
3 Kasım 2020 ABD Başkanlık Seçimlerinin ardından Joe Biden, ülkenin yeni başkanı oldu. Seçim kampanyası süresince iklim değişikliğiyle mücadele alanında önemli adımlar atacağını vaat eden Biden’ın olası Cumhuriyetçi çoğunluklu bir Senatoyla ne derece uyumlu çalışacağı ise merak konusu.
Neler vaat etmişti?
Joe Biden, iklim değişikliğiyle mücadele için 2 trilyon dolarlık hızlandırılmış bir kalkındırma yatırımı sözü vermişti. Bu yatırımla modern ve sürdürülebilir bir altyapı inşa etmek isteyen seçilmiş başkan, ABD’ye temiz bir enerji geleceği sunarak yeni meslek grupları yaratmayı hedefliyor. Altyapı, otomotiv, ulaşım, enerji, konut, inovasyon, çevresel adalet, tarım ve koruma sektörlerine yapılacak olan yatırımların orta sınıfın mevcut durumunu iyileştiren sendikal işler yaratmasını sağlayacağını da ileri sürmüştü. Ülke genelinde yapılacak olan yatırımların yanı sıra; Paris İklim Anlaşması ve İran Nükleer Anlaşması’na yeniden katılma, 2050’ye kadar ABD’nin sera gazı salınımını sıfırlama, 2035’e kadar da elektrik üretiminin karbondan arındırılıp temiz enerjiye geçilmesine ve ülkenin transit ağının büyük bir bölümünü elektriklendirmesine yönelik vaatlerde bulunulmuştu. Kampanyası yapılan politikaların uygulanması durumunda, ABD’nin iklim değişikliği ve temiz enerji kullanımı konusunda büyük bir adım atacağı aşikar. California Üniversitesi Berkeley’de yapılan bir araştırmaya göre 2035’e kadar ABD’de elektrik tüketiminin %90 oranında karbonsuz hale gelebilmesi için 1,7 trilyon dolar yatırım gerekiyor. Fakat araştırma 2050’ye kadar çevre ve sağlık maliyetlerinde 1,2 trilyon dolar tasarrufla bu harcamanın telafi edilebileceğini öngörüyor.
Dikkat çeken unsur:
Seçilmiş başkan, ABD’nin petrol ve gaz üretiminde tarihi artış yaşadığı Obama yönetiminde başkan yardımcılığı yapmıştı. Obama döneminde petrol ihracatına dair uygulanan politikalar, kendi başkanlık döneminde ileri sürdüğü politikaların inanırlığı hakkında çelişki doğuruyor.
Öte yandan:
Yeni muhalefet Cumhuriyetçilere göre, yeşil enerjiye 2 trilyon dolarlık yatırım vaadi petrol ve doğalgaz sektöründeki on binlerce işi tehdit ediyor. Ekonominin büyük ölçüde petrol ve doğalgaz sektörüne dayandığı Pensilvanya’nın Cumhuriyetçi kongre üyesi olan Mike Kelly, Biden’ı eyalette çatlatmayla desteklenen 600 binden fazla işin yok edilmesiyle suçladı.
Piyasalar nasıl etkilendi?
Joe Biden’ın Beyaz Saray’a gelişi her ne kadar çevre için ümitli gözükse de Senato’da Demokratların henüz çoğunluk sağlayamaması piyasaları şiddetli etkiledi. Öne sürülen politikaların yürürlüğe konulmasının öngörülmemesi üzerine ABD petrol ve doğalgaz hisseleri yükselirken, yenilenebilir enerji hisselerinde geçtiğimiz Çarşamba düşüş yaşandı. Demokratların “mavi dalga” akımı Cumhuriyetçilerden petrol ve doğalgaz sektörlerinde yaşanacak iş kayıpları gerekçesiyle muhalefet buluyor. Ancak piyasalar bu vizyonun başarılı olacağına pek de inanmış değil. Zira fiyatlar şimdilik yeşil gruplardan ziyade fosil yakıt sektörünün lehine.
Şimdi ne olacak?
Geçtiğimiz çarşamba S&P 500 Enerji Endeksi’nin yükselmesiyle üçüncü çeyrekte zarar açıklayan ExxonMobil’in hisseleri de yükseldi. Buna karşın yakın zamanda piyasa değeri Exxon’u geride bırakan ve temiz enerji portföyüyle öne çıkan NextEra’nın hisseleri, diğer temiz enerji üreticileri gib düşüş yaşadı. Biden’ın başkanlığıyla uluslararası iklim anlaşmaları ortaklıklarına dair ABD’den geri dönüşler alınacağı kesin. Ancak gaz ve petrol piyasalarındaki bu değişimler uluslararası anlaşmaların uygulanabilirliğini sorgulatıyor.
GELİŞMELER
Akdeniz İhracatçı Birlikleri’nin verilerine göre geçtiğimiz yılın ilk üç çeyreğinde Türkiye’den ihraç edilen yaklaşık 643 bin ton narenciyeden 277 milyon dolar gelir elde edildi.
🍊: Türkiye’den çıkan narenciyenin miktara göre %28’i, değere göre %33’ü Rusya’ya gitti. Toplamda 207 bin ton.
ABD merkezli çevrim içi ödeme sistemi PayPal, kripto parayla alışveriş için New York Mali Hizmetler Departmanı’ndan izni kaptı.
-
Bu satırları New York veya Bay Area’dan okuyorsanız PayPal aracılığıyla 26 milyon işletmede kripto parayla alışveriş yapabilirsiniz. Bitcoin, Ethereum, Bitcoin Cash ve Litecoin gibi popüler kripto paralarının destekleyeceğini belirtmek isteriz.
ABD merkezli yatırım bankası Goldman Sachs, Malezya’nın varlık fonu 1MDB’nin de dahil olduğu yolsuzluk ve rüşvet soruşturmasını çözümlemek adına Adalet Bakanlığı ve finansal kurumlara 2,9 milyar dolar civarında ödeme yapacak.
-
Geriden: Banka, Malezya soruşturmalarını kapamak için geçtiğimiz temmuzda 2,5 milyar dolar ödemişti. Ayrıca 350 milyon dolarlık bir ödeme de Hong Kong otoritelerine yapılmıştı.
Çin merkezli telekom devi Huawei’nin hızlı yükselişi Vaşington yaptırımları ve salgın ekonomisi şartları sebebiyle biraz olsun yavaşladı.
-
Rakamlar: Bu yılın ilk dokuz ayında 100,5 milyar dolar gelir elde eden şirket, üçüncü çeyrekte bir önceki yıla oranla %3,7’lük bir gelir artışı gözlemledi. Shenzhen merkezli telekom devinin son beş yıl için yıllık bileşik büyüme oranı ise %21 oldu.
Facebook da bulut oyun sektörüne giriş yapıyor. Google’ın Stadia’sı ve Microsoft xCloud’dan farklı olarak Zuckerberg’ün oyun planında şimdilik mobil oyunlar var.
Çevrim içi ödeme platformu Alipay’i bünyesinde bulunduran Ant Group, 34,5 milyar dolarla dünyanın en büyük halka arzını gerçekleştirdi.
-
Halka arz: Bu meblağı 310 milyar doları aşkın değeriyle toplayan şirket, Aramco’nun 29,4 milyar dolarlık IPO rekorunu da tarihin tozlu sayfalarına yolladı.
