Novus Yeşil’den herkese merhaba! Bugün 19 Ekim Perşembe, saat 10:00. Ne yazık ki geçen hafta çıkması gereken bültenimiz bendenizin tatile gitmesi ve doğum günü sebebiyle bugüne kaldı. Ama merak etmeyin, kendime hediye olarak sert bir yazı yazma hakkı tanıdım. Hadi şimdi arkanıza yaslanın da biraz Türkiye’yi çekiştirelim.
Bu haftanın konuları;
😰 Paris rezaleti
🔥 Sonumuz yakın
🗼 Fransa 2030
İyi okumalar,
Yörükcan
GELİŞMELER
Şarj cihazları: Avrupa Komisyonu, 23 Eylül’de bloktaki ülkelerin ortak bir elektrik şarj aleti kullanma konusundaki kanun teklifini açıkladı. Novus’ta daha önce tamir hakkından ve elektronik atıklardan bahsetmiştik. AB’nin teklifine göre cep telefonları ve daha büyük elektronik aletlerin yeni nesil USB-C kablosunu kullanmaları gerekecek ve cihazlarla beraber şarj aletleri otomatik olarak satılamayacak. Teklif, aynı zamanda şarj kablolarının aynı hızda şarj etme zorunluluğunu getiriyor. Böylece şirketler haksız bir şekilde şarj süresine müdahale edemeyecek. Teklifin parlamentodan geçtikten sonra yürürlüğe girmesi için 24 aylık bir uyum süreci öngörülüyor.
Felaket kapıda: The Guardian gazetesinin derlediği bir haber, iklim felaketinin düşündüğümüzden çok daha yakın olduğunu gözler önüne seriyor. Gazeteye göre Paris Anlaşması’nın hedeflediği 1,5℃ sıcaklık artışı 6-11 sene içerisinde aşılacak. Küresel ısınmanın 2℃’ye ulaşması ise eylemlerimize göre 20-31 yıl sürecek. Görece küçük gözüken bu artışların çok ciddi sonuçları da var muhakkak. Örneğin, on yılda bir görülen sıcaklık dalgalarının günümüzde on yılda 2,8 defa gözlemlendiği, 1,5℃ sıcaklık artışında ise on yılda 4,1 kere görüleceği ve normalden yaklaşık 2℃ daha sıcak olacağı tahmin ediliyor. On yılda bir görülen sel olaylarının ise 1,5℃ artışla %50 daha sıklaşması ve %10 daha ıslak olması bekleniyor.
Macron’dan sürpriz: Fransa Cumhurbaşkanı Macron, 12 Ekim’de 30 milyar avroluk dev bir inovasyon yatırım planı açıkladı. “Fransa 2030” adı verilen bu programın bir milyar avrosu küçük ölçekli nükleer reaktörler geliştirmeye harcanacak. Macron, bu yeni nükleer reaktörlerin üreteceği elektrikten ucuz ve temiz hidrojen üretiminin de mümkün olduğuna inanıyor. Paketin sekiz milyar avrosu sanayinin karbonsuzlaşmasına ve yeşil enerjiye harcanacak. Dört milyar avro ise ulaşım sektörünün dönüşümüne ayrılmış durumda. Macron, 2030’a kadar Fransa’nın iki milyon hibrit araba ve ilk düşük karbonlu uçağını üreteceğini umuyor.
Ağaçlandırma: Kasım ayında İskoçya’da düzenlenecek BM İklim Zirvesi (COP 26) öncesinde Birleşik Krallık hükûmeti, 2030’a kadar orman tahribatını sonlandırıp terse çevirmek için dünya liderlerinin desteğini almaya çalışıyor. Ağaç kesimleriyle ilişkilendirilen soya, kakao, kahve ve palmiye yağı gibi ürünlerin üreticileri ve tüketicileri de orman tahribini sonlandırmaya davet edilecek. Ormanlık alanların temizlenmesi günümüzde insan kaynaklı en büyük ikinci karbon salınımı sebebi. Her yıl milyonlarca hektarlık alanın tahrip olması sebebiyle Amazon’un belli kısımları çok yakında yağmur ormanından bozkıra dönüşebilir.
PARİS ANLAŞMASI
Türkiye’nin Paris’le İmtihanı
Yörükcan Erbay
Eğer son haftalarda haberlere şöyle bir baktıysanız, Türkiye’nin Paris Anlaşması’nı en sonunda onayladığını ve 2053’e kadar karbon nötr olma hedefini açıkladığını duymuşsunuzdur. Hatta bu bağlamda Çevre ve Şehircilik Bakanlığının adı da Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına çevrildi. Peki bu karar neden bu kadar uzun sürdü ve neden Türkiye yıllarca dünyaya rezil oldu?
Paris Anlaşması, 2015 yılında her sene düzenli organize edilen uluslararası BM İklim Konferansı’nda neredeyse dünyadaki bütün ülkeler tarafından imzalandı ve yarattığı uzlaşı ortamı ile tarihe geçti. İmzacı ülkeler küresel ısınmayı en fazla 2℃’de sınırlamayı ve ısınmayı 1,5℃’de tutmak için de ellerinden geleni yapacaklarını taahhüt etti. Bunu başarabilmek için her ülke belirlenmiş hedeflerini açıkladı. Böylece en zengin ülkeler karbon salınımlarını ciddi oranda azaltma sözü verirken gelişmekte olan ülkeler ise daha orantılı bir şekilde “salınımları çok artırmama” sözleri verdi. Peki ya Türkiye?
Biz anlaşmayı 2015’de imzaladık ama bu aya kadar TBMM’de onaylamadık. Eski ABD Başkanı Trump, 2016’da seçildikten sonra ABD’yi Paris Anlaşması’ndan çıkardığı için Türkiye’nin bu durumu uluslararası kamuoyunda çok da sırıtmıyordu. Fakat, Joe Biden’ın ışık hızıyla Paris’e tekrar dahil olmasıyla dünyanın gözleri bize çevrilmişti. Tüm ülkelerin Paris hedefleri beş senede bir yenilemeleri gerekiyor. Geçen sene pandemi yüzünden yapılamayan Paris’in beşinci yıl dönümü toplantısı (COP 26), bu kasımda İskoçya’da yapılacak. Oraya Türkiye’nin eli boş gitmesi diplomatik olarak kabul edilemezdi.
Türkiye’nin Paris’i onaylamamasının gerçek sebebi ise… Tahmin ettiğiniz gibi: para! 1992 yılında BM’nin İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi imzalandığında Türkiye, uyarılara rağmen kendini gelişmiş ülke olarak tanımladı. Daha sonra bu hatadan dönüp kendine gelişmiş ama zengin olmayan ülke gibi bir sıfat verebildi. Fakat, gelişmiş ülkelerin her yıl içine 100 milyar dolar para akıtacakları Yeşil İklim Fonu’nu Türkiye bu yüzden alamıyordu. Yani Paris Anlaşmasını imzalamamaktaki esas sebebimiz bu fonlara talip olmaktı. Reuters’ın son haberine göre ise şu an Dünya Bankası, Almanya ve Fransa, iklim mücadelesi için Türkiye’ye 3,1 milyar avro kredi vermeyi planlıyor. Yani Paris’e yaklaşımdaki bu ani değişikliğin sebebi muhtemelen kapalı kapılar ardında yürütülen bu fon pazarlığı.
Hikâyenin buraya kadar olan kısmı aslında çok da kötü değil. Sıkıntılı olan esas mesele bizim beş yıl boyunca inatla kabul etmediğimiz anlaşma için verdiğimiz vaatler. 2015’te Türkiye o kadar acınası bir ulusal hedef belirledi ki kılımızı bile kıpırdatmadan bu hedefi yakaladık bile.
Paris’te Türkiye, 2030 yılında karbon salınımlarının normalde olması beklenenden %21 daha az olacağının taahhüt etti. Birçok ülke net bir şekilde salınımlarını azaltacak iken, Türkiye açık açık salınım artıracağını, ama çok da artırmayacağını açıkladı. Böyle bir vaadin işlevsel olabilmesi için referans tahmininizin (baseline) çok başarılı olması gerekiyor. Fakat Türkiye, 1990-2012 yılları arasındaki büyümeyi örnek alıp projeksiyonlarını, tabiri caizse, hormonlu yaptı. Gerçekte ise son yıllarda yaşanan ekonomik krizle beraber Türkiye hem ekonomik olarak hem de karbon salınımı açısından çok büyümedi. Yukarıdaki grafikten de görebileceğiniz üzere şimdi Türkiye arkasına yaslanıp otursa bile Paris hedeflerini yakalayabilecek.
Ulusal taahhütlerimizin sıkıntılı olmasının farklı sebepleri de var. Mesela Türkiye’nin BM’ye sunduğu beş sayfalık belgeyi bile okuduğunuzda problemler karşınıza çıkıyor. Örneğin Türkiye, bu aksiyon planının 2021’den itibaren uygulanacağını açıklıyor ama imzanın atıldığı 2015’ten itibaren emisyon azaltıyor gibi gösteriliyor. Ayrıca, ulaşım başlığı altında “yeni tüneller açılması” bir iklim değişikliğiyle mücadele planı gibi sunuluyor. Öte yandan plan, 2030’a kadar 10 GW güneş ve 16 GW rüzgar enerjisi kurulumu öngörüyor. Oysa Eylül 2021 itibarıyla kurulu gücümüz güneşte 7,5 GW’a ve rüzgarda 10 GW’a ulaştı bile.
Paris hedeflerimiz ve yolculuğumuz bilimsel açıdan çok sıkıntılı olsa bile itiraf edelim ki 2053 net sıfır hedefimiz de bir o kadar iddialı. Sonuçta İngiltere ve AB ülkeleri sadece 2050’de net sıfır olmayı planlıyor. Peki o zaman şu soruyu sormamız gerekiyor: Her sene salınımlarını azaltan İngiltere ancak 2050’de net sıfır olabilecekse, şu ana kadar sadece salınım artıran Türkiye nasıl olacak da 2053’e kadar aynı hedefe ulaşacak? Acaba Türkiye, bir hatadan dönelim derken yine kantarın topuzunu kaçırıp ulaşılması imkansız bir vaat mi verdi? Şahsi kanaatim en azından şu anlık durumun böyle olduğu. Fakat önümüzdeki beş yılda çok farklı bir yönetim anlayışı ve Türkiye vizyonu ile bu hedefe yaklaşmak mümkün. Ama rotamız hiç de günlük güneşlik olmayacak gibi.
