25 Ekim’den herkese merhaba!
Bu hafta Halloween ruhuna uygun olarak küçük rol değiştirmeler yaptık ve Novus Politika bülteninin demirbaşı Doğaç Özen’i bültenimize konuk aldık. Kendisinin kaleminden Çin’in eğlence dünyasına yönelik yeni düzenlemeleri okurken benden de teknoloji sektörüne yönelik düzenlemeleri okuyabilirsiniz. Ayrıca bu iş birliğinin devamını takip etmek isteyen okuyucularımızı çarşamba günü çıkacak olan Politika bültenine bekleriz. 🎃
İyi Okumalar!
TEKNOLOJİ & TELEKOM
Darbe Üstüne Darbe: Çin’in Eğlence Endüstrileri
Doğaç Özen
1,4 milyar nüfuslu Çin’de orta sınıfın her geçen gün büyümesi ile beraber eğlence sektörüne olan eğilim de aynı oranda artıyor. Fakat 2010’ların başından beri önemli düzeyde büyüyen eğlence sektörü, bir süredir önemli kısıtlamalar ve “tavsiyeler” ile karşı karşıya. Genel olarak 2015-16 civarında başladığı kabul edilen bu uygulamalar neticesinde Çin’de oldukça popülerleşen figürlerin ve oyunların etkilerinin azaltılması veya Çin yönetiminin kabul ettiği ajandalar ile beraber hareket etmeleri hedefleniyor.
Yıldız Kayması
Bu kısıtlamalar ve uygulamalar ekranlarda neyin olması gerektiğini belirlerken, aynı ekranlarda görünmesi sakıncalı figürlerin de listesini verebiliyor. Örneğin, artık Çin eğlence sektöründe yer alan efemine ve homoseksüel erkeklerin üzerinde ciddi bir baskı olduğunu söylenebilir. Aynı zamanda Çin’de reality show içerikleri de yasaklanmış durumda. Çin’li süper starlar ise artık her an bir takım suçlamalar ve yasaklar ile karşı karşıya kalabileceklerinin farkında:
- İlk olarak 2018 yılında kendini Çin’in süper starlarından biri olan Fan Bingbing’in vergi suçlamaları sebebiyle hapsedilmesi ile gösteren bu uygulamalar, bu yıl artan bir şiddet ile devam ediyor.
- Alibaba Group’un sahibi ve ülkenin en ünlü simalarından biri olan Jack Ma’nın aylardır Çin’li yetkililerle köşe kapmaca oynadığı biliniyor.
- Geçtiğimiz haftalarda yine başka bir süper star, Kris Wu, tecavüz suçlamaları ile gözaltına alındı.
Bu uygulamaların bir numaralı amacının gençlerin “sakıncalı” figürlere saplantılı olmasından doğan endişe olduğu belirtiliyor.
Bu baskının sonuç verdiği ise milliyetçi ve militan içeriklerin son yıllarda giderek artması ile ölçülebilir. 2015 yılında vizyona giren ve anında kült olan savaş filmi Kurt Savaşçı (İngilizce: Wolf Warrior – Filmin adı, Çin’in Dışişleri diplomatlarının takındığı tavra da ismini vermiştir) gibi filmler gişelerde milyarlarca dolar gelir elde etmeye başladı. Bu furyanın son halkası Chongjin Gölü Savaşı isimli savaş filmi ise birkaç haftadır vizyonda ve Çin’in tarihinde en çok izlenen filmi olma yolunda hızla ilerliyor! Film ABD ordusunun Kore Savaşı’nda yenilgiye uğradığı bir cepheyi konu alıyor, dolayısıyla Çin’in eğlence sektörü için çizdiği modern vizyonunun son derece uygun bir örneği.
Bölüm Sonu Canavarı: Çin
Hem eğlence hem de teknoloji sektörlerinin ortak paydada buluştuğu alanlardan biri olan oyun sektörü de Çin’in son birkaç yılda benimsediği politikalardan nasibini almış durumda. Bu sınırlamalar kendini hem “genel ahlak” temalı yönlendirmeler hem de direkt olarak sektörün Çin Halk Cumhuriyeti vatandaşlarına erişiminin kısıtlanması olarak gösteriyor.
- İlk olarak bahsedilmesi gereken, Çin Komünist Partisi yönetiminin oyunların içeriğine artık direkt olarak karıştığı. Şi hükûmetinin ahlak temelli politikalarının bir sonucu olarak Çin’de piyasaya sürülen oyunların efemine ve eşcinsel erkek karakterler içermesi artık kabul edilebilir bir olay değil. Aynı zamanda sızan bazı belgelere göre artık çoğu oyunda bulunan “iyi ile kötü arasında seçim yapma” özelliği de yetkililerin hedefinde. Öyle görünüyor ki Çin, bu multi-milyar dolarlık endüstride aykırı bulabileceği unsurların yer almasını istemiyor.
- Sektör aktörlerini belki biraz daha rahatsız edebilecek bir gelişme ise geçtiğimiz haftalarda yaşandı: Çin, 18 yaşından küçüklerin haftada üç saatten fazla oyun oynamasını yasakladı. Çin’de dijital platformlara erişmek için kimlik ve vatandaşlık bilgilerini girmeniz gerektiği de düşünülürse bu yasağın ciddi etkileri olacağı öngörülebilir. Fakat uzmanlar her ne kadar bu yasağın uzun vadeli etkilerinin ciddi olacağını öngörse de gençler şimdilik bu yasağı delmeyi başarmış durumda. En son raporlara göre gençler ailelerinin kimliklerini alıyor, vermezler ise “ödünç alıyor”. Fakat her ne kadar gençler çözüm üretmeye yatkın olsa da şirketler tehlike sinyalleri vermeye başladı bile: Geçtiğimiz haftalarda Çin’in en önemli oyun şirketlerinden ByteDance yıllar sonra ilk kez toplu işten çıkarmalara başladı.
Bütün bu yasaklar ve uygulamalar sektör aktörlerinin yaşadıkları belirsizlikleri artırıyor. Dünya ekonomisinin çetin bir düzlüğe gireceği bu dönemde yaşanan bu gelişmelerin ülkeye ve uluslararası boyuttaki eğlence sektörüne negatif etkisi olacağı öngörülebilir.
Çin’den teknoloji devlerine yeni yasa
Ebru Bozkurt
Çin hükûmetinin yeni getirdiği yasa ile sınırlandırmayı hedeflediği bir diğer sektör de teknoloji. Hükûmetin tekelleşme ve veri güvenliğine yönelik mücadelesi geçtiğimiz aylarda önce Meituan’a sonrasında da Alibaba’ya açılan ve rekor ceza (2,8 milyar dolar) ile sonuçlanan antitröst davası ile başlamıştı. Yeni yasanın etkisi ise sektörde çok hızlı kendini göstermeye başladı.
Yasada neler var?
- Şirketler, kullanıcıları bağımlı olmaya veya büyük miktarlarda para harcamaya iten algoritmalar kurmamalıdır.
- Hizmet sağlayıcıların, sağladıkları algoritmik öneri hizmetleri hakkında kullanıcıları net bir şekilde bilgilendirmeleri gerekir.
- Kullanıcıların algoritmik öneri hizmetlerini kapatmanın bir yolunu bulması gerekir. Kullanıcılar ayrıca öneri algoritması için kullanılan kullanıcı etiketlerini seçme, gözden geçirme veya silme yoluna da sahip olmalıdır.
- Algoritmalar, ürünleri pazarlamak veya tüketicilere hizmet sağlamak için kullanıldığında tekelleşme yaratmamalıdır.
- Kuralların herhangi bir şekilde ihlali halinde şirketler para cezasına çarptırılır.
- Son olarak yasa, Çin’den hassas verilerin çıkışını kısıtlıyor ve internet operatörlerinin dahili verilerini kolluk kuvvetlerine vermelerini gerektiriyor.
Yeni yasa sonrası ülkede faaliyet gösteren belki de tek Batı merkezli sosyal medya platformu LinkedIn, ülkedeki faaliyetlerini sona erdireceğini açıkladı. Kararın arkasında bazı gazeteci hesaplarının kapatılmasına yönelik taleplerin de etkili olduğu düşünülürken LinkedIn Kıdemli Başkan Yardımcısı Mohak Shroff yaptığı açıklamada, her ne kadar LinkedIn’ne erişimi kapatsalar da Çin piyasasından çekilmediklerini ve yakında erişime açılacak InJobs’ın da Çin’de faaliyet göstereceğini ifade etti.
Statista veri tabanına göre LinkedIn, 2014 yılında Çin piyasasına giriş yaptı ve 44 milyon kullanıcıyı ağına çekti. Analistler, iş bağlantılarına odaklanmanın ve Çin’de 20 yıldır araştırma-geliştirme yapan Microsoft’un desteğinin, LinkedIn’in diğer Batı merkezli internet devlerinden daha uzun süre dayanmasına yardımcı olduğunu söylüyor.
Microsoft’un ülkedeki son ayağı LinkedIn’in de kapanmasıyla yasaların hedefinde tek başına kalan Apple’ın önümüzdeki günlerde nasıl bir karar alacağı ise merak konusu. Çin’de pazar liderlerinden biri olan teknoloji devinin ülkeden ayrılmak istemediği şimdilik gelen bilgiler arasında. Şirket son çeyrekte Çin ve Tayland’da toplam 15 milyar dolar gelir elde etmişti. Ancak piyasa konumunu korumak Apple için bir sansür düzenlemesine mâl olabilir. Bu aşamada akıllara gelen soru Apple için ne kadar sansür yeterli olacak yani hükûmetin kabul etmediği uygulama anında silinecek mi? Apple’ın böyle bir durumda pek fazla şansı olmayabilir çünkü şirket, cihazlar ile AppStore’un ayrılmaz olduğunu düşünüyor ve geriye sadece ülkeden ayrılmak kalıyor.
Son olarak, ABD borsalarında işlem gören Çin merkezli şirketlerin daha katı listeleme ve denetim kurallarıyla karşı karşıya kalması bekleniyor. ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu Başkanı Gary Gensler bu hafta Bloomberg’e verdiği demeçte, ABD’de işlem gören Çin merkezli şirketlerin düzenleyici ve politik riskler hakkında yatırımcıları daha iyi bilgilendirmesi gerektiğini ifade etti.
