Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) geçtiğimiz hafta açıkladığı bir karar ile Türkiye’ye, Türk Ceza Kanunu’nun 299. maddesini değiştirme tavsiyesinde bulundu. Söz konusu madde, “Cumhurbaşkanına Hakaret” suçunu düzenliyor. Karar, bu suça yönelik Türkiye hakkında verilen ilk karar olma özelliğini de taşıyor.
Ne Oldu?
AİHM’ye başvuran Vedat Şorli, 2015 ve 2016 yıllarında Facebook üzerinden paylaştığı karikatür ve fotoğraflar sebebiyle tutuklanmış ve yargılama sürecinde iki ay tutuklu kalmıştı. Yapılan yargılama sonucunda hakkında 11 ay 20 gün hapis cezasına hükmedilmiş ancak hükmün açıklanması geri bırakılmıştı. Vedat Şorli’nin sonrasında Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı başvuru ise reddedilmişti.
AİHM tarafından verilen karar ise Vedat Şorli’ye verilen cezanın ifade özgürlüğüne aykırı olduğunu belirtiyor. Kararda “Cumhurbaşkanına Hakaret” suçunun, toplumun geri kalanı için geçerli olan hakaret suçundan daha ağır olacak şekilde düzenlenmesi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne aykırı bulunurken cumhurbaşkanının itibarının korunması için özel bir mekanizma yaratılmasının mümkün olmadığının altı çiziliyor. Karar ayrıca görüş bildirme ve eleştiride bulunma hâllerinin hakaret olarak kabul edilmemesi gerektiğini ayrıca verilen hapis cezası yerine idare cezası olabileceğini ifade ediyor.
Kararda ayrıca Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin 2004’teki “Siyasi şahsiyetler ile kamu görevlilerinin itibarı” başlıklı tavsiye kararına atıf yapıldı;
“Devlet, hükûmet veya herhangi bir yürütme, yasama, yargı organı, medyada eleştiri konusu olabilir. Hakim konumları nedeniyle bu kurumlar, karalayıcı veya aşağılayıcı ifadelere karşı ceza hukuku tarafından korunmamalıdır. Koruma, her durumda eleştiri özgürlüğünü kısıtlamak için kullanılabileceğinden kaçınarak çok kısıtlayıcı bir şekilde uygulanmalıdır.”
“Politikacılar, itibarlarının ve diğer haklarının korunmasından, diğer kişilerden daha fazla yararlanmamalıdır ve bu nedenle medya, siyasi kişileri eleştirdiğinde medyaya karşı iç hukukta daha ağır yaptırımlar uygulanmamalıdır. Bu ilke memurlar için de geçerlidir. Derogasyonlara, yalnızca yetkililerin görevlerini gerektiği gibi yerine getirebilmeleri için kesinlikle gerekli olduğu durumlarda izin verilmelidir.”
“Politikacılar ve memurlar, yalnızca medya tarafından haklarının ihlal edilmesi durumunda bireylere sunulan yasal yollara erişebilmelidir. (…) Medya tarafından iftira veya hakaret, özellikle diğer temel haklar ciddi şekilde ihlal edilmişse, başkalarının haklarının veya itibarının ihlalinin ciddiyeti açısından bu ceza gerekli ve orantılı olmadıkça hapis cezasına yol açmamalıdır.”
New York ziyareti sırasında CBS televizyonunda gazeteci Margaret Brennan’ın sorularını yanıtlayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Brennan’ın “İnsan hakları avukatları, sadece size hakaret etmekten dolayı 100 bin vatandaşın soruşturulduğunu söylüyor, doğru mu?” sorusuna, bu istatistiklere inanmadığını ve güvenmediğini söyleyerek cevap vermişti. Adalet Bakanlığı’nın Adalet İstatistikleri verilerine göre ise 2004 yılından bu yana Cumhurbaşkanı Erdoğan hakkında 160 bin 129’u soruşturma, 35 bin 507’si de kamu davası olmak üzere toplamda 195 bin 636 işlem yapıldı.
