Avustralya’da bir süredir devam eden tartışma, geçtiğimiz hafta çarpıcı bir gelişme ile uluslararası arenanın odak konularından biri haline geldi. Türkiye’de de kendine genişçe tartışma alanı bulan uygulamayı açıklamak aslında basit: Facebook, Avustralya merkezli medya kuruluşlarının içeriklerinin kendi platformlarında yayımlanmasına izin vermeyecek. Peki, neden?
Şu senaryoyu düşünelim; Her zamanki gibi bir sabaha uyandığınızı düşünün. Uyandığınızda elinizi telefonunuza atıyorsunuz, sosyal medyaya göz gezdirip siz ayakta değilken çevrenizde ve dünyada neler olup bittiğini hızlıca öğreniyorsunuz. Telefonunuzu bir kenara bırakıp, sabah rutininize devam ediyorsunuz. Öğrenmek istediğiniz çoğu şeyi çoktan öğrendiniz bile, ve bunu sadece bir, belki iki uygulama ile sağladınız; çünkü Twitter, Facebook gibi sosyal medya devlerinde aktif hesapları olan medya şirketleri içeriklerini yine bu platformlarda paylaşıyorlar. Haberlere erişmek isteyen kullanıcıların ise medya siteleri/uygulamaları yerine bu kuruluşların sosyal medya hesaplarını takip etmeyi tercih ettiği tahmin edilebilir. Bu sebeplerle medya kuruluşları Facebookta haber paylaşmak zorundalar, yoksa dünyada en çok üyesi olan sosyal medyadan silinme ve neticesinde itibar kaybı, tehlikesiyle karşı karşıya kalacaklar.
Sonuç, net bir şekilde ifade edilebilir; bir medya kuruluşu, Facebook üzerinden paylaştığı içerikten doğrudan maddi gelir sağlayamıyor.
Sahne Murdoch’un
Bu tartışmaların ateşli bir taraftarı da uluslararası medya devi Rupert Murdoch. Murdoch, 41 sene önce kurduğu “News Corporation” ve bağlı iştirakler çerçevesinde özellikle ABD ve Avustralya’da ana akım medyanın en önemli aktörlerlerinden biri. Merkez sağ/sağ yorumcularla çalışan Murdoch’un doğrudan sahibi olduğu medya kuruluşları arasında ABD cephesinde Wall Street Journal, The New York Post, ve belki de en önemlisi, Fox News bulunuyor. İngiltere’de The Sun’ın sahibi olan Murdoch, Avustralya’da ise ülkede faaliyet gösteren neredeyse tüm ana akım medyanın sahibi.
Altını çizmek gerekir ki, News Corporation’un yönettiği medya kuruluşları arasında her ne kadar Fox News gibi dev isimler göze çarpsa da, Atlantik ülkelerinde Murdoch’un pazar payı, Avustralya’daki payıyla aynı değil. ABD ve İngiltere’de çetin bir rekabet ortamı içerisinde olan Murdoch, Avustralya’da daha avantajlı; zira en büyük ulusal gazeteler ve neredeyse tüm yerel gazeteler Murdoch’un. Daha iyi anlamak adına,
Murdoch, Avustralya’nın Aydın Doğan’ı olarak da nitelendirilebilir.
Dolayısıyla Murdoch’un taraf olduğu bir tartışmanın büyümesi işten bile değil. Murdoch’un Avustralya’da 2019 genel seçimlerinde ülke genelinde %41.4 oy alarak tek başına hükümet kuran Liberal Parti’yle de arasının iyi olduğu biliniyor. Bu tartışmalar ışığında, Liberal Parti hükümeti Murdoch’un da desteklediği “Medya ve Dijital Platformlar Arasında Zorunlu Pazarlık Yasası”’nı geçtiğimiz hafta yürürlüğe soktu. Özetlemek gerekirse bu yeni yasa kapsamında sosyal medya kuruluşları, haber yayını amaçlayan medya kuruluşlarına ödeme yapmak zorunda.
Facebook, bu zorunluluktan son derece rahatsız olduklarını dile getirdi. Facebook, yasanın önerdiği sistemin finansal ve etik olarak imkansız olduğunu iddia ediyor ve “bu zorlayıcı denklemin tarafı olmaya çalışmak veya Avustralyalıların haberlere erişimini engelleyip sorun çıkmasını engellemek” arasında kaldığını belirtiyor.
Bu ikilemin ardından Facebook, ikinci opsiyonu seçiyor ve haber yayını Avustralya medya kuruluşları Şubat 2021 itibariyle platformda kendine yer bulamıyor.
Silikon Vadisi’nde Fikir Ayrılığı
Yasa yürürlüğe girmeden önce bir başka teknoloji devi olan Google da konuya dair sert yorumlarda bulunmuştu. Avustralya haber yayıncılarını arama motorunda göstermeyeceğini düşündüğünü dahi açıklayan Google, yasanın çıkmasıyla beraber farklı bir rota izleyeceğe benziyor. Konvansiyonel medyayı bir nebze de olsa haklı bulduğu anlaşılan Google, geçtiğimiz aylarda “News Showcase” isimli bir özellik üzerinde çalıştığını duyurmuştu. News Showcase, kişinin ilgisine ve duyarlılıklarına göre şekillenecek bir haber alma platformu olarak düşünülüyor. İçeriklerini konvansiyonel aktörlerin (TV kanalları, gazeteler) ve modern medya kuruluşlarının (online organizasyonlar) bağımsız şekilde hazırlayacağı News Showcase için Google, yayıncılara ödeme yapmayı planlıyor; önümüzdeki üç sene içinde Google’ın medya kuruluşlarına ödeme amaçlı ayırdığı bütçe 1 milyar dolar. Bu, yüksek bir rakam. Detayları tam olarak açıklanmasa da Murdoch’un sahibi olduğu News Corporation, bu program çerçevesinde Google ile anlaştı ve üzerinde uzlaşılan miktardan memnun olduklarını dile getirdi.
Silikon Vadisi’nin iki devi, haberlerin finanse edilme yöntemleri konusunda fikir ayrılığına düşmüş gibi görünüyor. Fakat Avustralya düğümünün uzun süre devam edeceği beklenmemeli çünkü dünya, haber içeriklerini online olarak tüketmeye çoktan alıştı bile. Fakat bu milyar dolarlık sektöre dair ortak paydada buluşulmayan çok sayıda gündem maddesi olduğu da anlaşılıyor. Haber içeriklerin nasıl finanse edileceği ve hangi platformlarda yayınlanacağı gibi tartışmaların önümüzdeki yıllarda daha da artarak devam etmesi beklenebilir.
