🍖 Beslenme özel

Novus Yeşil’den herkese merhaba! Bugün 11 Mayıs Salı, saat 10:00.

Ünlü düşünür demiş ki; “Biz yediklerimiziz.” Peki o zaman siz, ne olduğunuzu ve ne olmanız gerektiğini biliyor musunuz?

Bu haftanın konuları;

🐄 İneklerin günahı

🐞 Geleceğin böcek diyeti

🌿 Fazla Gıda

💳 Bir acayip karbon kredileri

İyi okumalar,
Yörükcan

GELİŞMELER

• İBB: İstanbul Belediyesi Park, Bahçe ve Yeşil Alanlar Daire Başkanı Prof. Dr. Yasin Çağatay Seçkin, yönetime geldiklerinde İBB’nin binalarında yenilenebilir enerji kullanım oranının %0,3 olduğunu, kendilerinin ise 2024’e kadar bunu %18’e çıkarmayı hedeflediklerini belirtti. Bu amaç doğrultusunda AB’nin araştırma ve inovasyon fonu, Ufuk 2020 programından olumlu sonuç alan İBB, beş farklı şehirle beraber 8 milyon avroluk finansmana ortak oldu. Proje kapsamında 2024’e kadar Davutpaşa’daki İSMEK Pastacılık ve Fırıncılık Okulunun tüm enerji tüketimi temiz enerjiye geçirilecek.
• Kuraklık: Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün en son açıkladığı Nisan ayı yağış verilerine göre geçen Nisan ayındaki yağışlar mevsim normallerinden %48 düşük, geçen seneye göre de %39 az gerçekleşti. Yağışların bölgesel dağılımı da korkutucu seviyelerde. Doğu Anadolu’da %76, Güneydoğu Anadolu’da da %90 azalışla son 50 yılın en düşük yağışı kaydedildi.
• Karbon kredileri: İngiliz The Guardian gazetesi ve Greenpeace’in yaptığı ortak araştırma sonucunda çoğunlukla havayollarının satın aldıkları küresel karbon kredilerinin bir çoğunun eleştirilen ve yanıltıcı yöntemlerle hesaplandığı ortaya çıktı. Özellikle dünyanın en büyük karbon kredisi şirketlerinden Verra’nın düzenlediği ve uluslararası havayolu şirketlerinin karbon nötr uçuş satmak için kullandıkları bazı ağaçlandırma kredilerinin bölgedeki ağaçlara yönelik tahribat tahminlerini abartarak fazladan kredi edindikleri gözlemlenmiş.
• AB karbon vergisi: AB’de elektrik üretimi, sanayi ve havacılık sektörlerini kapsayan karbon vergisi (Emisyon Takas Sistemi) ilk kez ton başına 50 avroya ulaşarak rekor kırdı. 2005’te kurulan sistemde karbon fiyatları, toplam emisyon izinleri ve serbest piyasadaki kredi takasları ile belirleniyor. 2018’den 2020’nin ortalarına kadar 20 avro civarında değişen fiyatlar, yaklaşık bir yıldır düzenli bir yükselişte. Uzmanlar AB’nin yeni iklim kanunları ışığında emisyon izinlerine talebin arttığını ama sanayinin tam olarak karbonsuzlaşabilmesi için artışın daha da devam etmesi gerektiğini belirtiyor.

HAYVANCILIK

İneklerin günahı ne? 
Yağmur Gül

Besi hayvancılığının ve hayvansal besin tüketiminin küresel ısınmanın önemli sebeplerinden biri olduğunu söylesek ne düşünürdünüz? Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Organizasyonu’na göre, çiftlik hayvanları ve besicilik yıllık yaklaşık 7,1 Gigaton karbondioksit salınımı yapıyor ve bu da küresel sera gazı salınımının %14,5’ine tekabül ediyor.

• Hayvanların suçu: En yaygın tüketilen besi hayvanlarından olan sığır ve koyunlar geviş getiren hayvanlardır. Sindirim süreçlerinin sonucunda küresel ısınmaya katkısı karbondioksitten 28-34 kat fazla olan metan gazı açığa çıkar. Şu an dünyada besicilik için yetiştirilen yaklaşık 1,4 milyar inek ve 1 milyar koyun bulunmakta ve her biri ömrü boyunca yıllık 70-120 kg metan gazı üretmekte. Bu da yıllık küresel metan emisyonunun %37’si demek.
• Et uğruna: Et, üretimi en verimsiz olan besinlerden biridir. Sığırlar, tükettikleri kalorinin ancak çok küçük bir kısmını ete çevirirler. Koyun ve keçiler de benzer şekilde yemi gıdaya çevirmekte verimsizlerdir, ancak küresel olarak çok daha küçük ölçektedirler. Bir kilogram et üretmek için, bir ineğin 25 kilo tahıl yemesi ve 15.000 litre su tüketmesi gerekir.
• Alternatif: Bitkisel besinlerin sera gazı emisyonu, hayvansal besinlerden 10-50 kat arası daha az. Sığır eti üretimi, fasulye, bezelye ve mercimek gibi yaygın bitki bazlı protein kaynaklarının üretiminden 20 kat daha fazla arazi gerektirir ve 20 kat daha fazla sera gazı üretimine sebep olur. Günümüzde, dünya üzerindeki tarlaların ortalama %33’ü ve toplam arazilerin %26’sı, çiftlik hayvanlarını besleyecek bitki üretiminde kullanılmakta. Bu bitkiler için gerekli su ise küresel rezervlerin %27’sini oluşturmakta. Sonuç olarak, besi hayvancılığının bize yenilebilir besin ve protein olarak getirisi, kullanılan arazi ve su kaynakları olarak götüsünün orantısal olarak çok altındadır.
• Çok Yem, Çok Nitrojen: Son 50 yılda üç kattan fazla artan et talebini karşılamak için bitki gelişimini hızlandıran nitrojen bazlı gübreler yaygınlaştı. Tarlalarda veya yem üretiminde kullanılan nitrojen, bitki ve hayvanlar tarafından tüketildikten sonra atmosfere geri salınır. Havadaki her nitrojen atomu, yıllar hatta on-yıllar boyunca aktif kalabilmektedir. Nitrojenli bileşikler sera gazı olmalarının yanı sıra asit yağmuru oluşturup ozon tabakasına da zarar verebilmektedir.
• Tropikal Ormanlar: 2015-2020 arasında, yıllık ortalama 10 milyon hektar ormanın insan faaliyetlerinde kullanılmak üzere yok edildiği tahmin edilmekte ve sadece bu, küresel sera gazı emisyonunun %8’ini oluşturmakta. Yeni tarım arazileri yaratmak ise orman katliamının ve buna bağlı orman biyoçeşitliliği kaybının ana nedeni olarak görülüyor. Büyük ölçekli ticari tarım (öncelikle sığır besiciliği ve sığırlar için yem olarak kullanılan soya fasulyesi ve palmiye yağı tarımı), 2000 ve 2010 yılları arasında tropikal orman katlinin %40’ına sebep oldu.
• Çözüm: Besicilik sektörünün zararlarını azaltmak için izlenebilecek yöntemler arasından ilki, beslenme düzenimizde köklü bir değişime gitme. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’ne (IPCC) göre, küresel olarak et (sığır, koyun, balık vs.) tüketiminin ayda bire düşürülmesi ile vejetaryen bir beslenmeye geçiş durumunda yıllık 6 milyar ton daha az karbondioksit salınımı mümkün. Küresel olarak hayvansal ürün (et, süt, yumurta vs.) tüketimini tamamen bırakarak veganizme geçmemiz durumunda ise yıllık 8 milyar ton daha az karbondioksit ile 2050’de Paris İklim Anlaşması hedefini yakalayabiliriz. Tabi ki eti tamamen bırakmadan çevreye katkılı olmak da mümkün. Harvard Halk Sağlığı Departmanı’na göre, yemek israfını azaltmak, besinlerimizi yerel üreticilerden almak, hayvansal gıdaların içerikleri ve üretilme yöntemleri konusunda bilinçli olmak gibi basit adımlarla da sürdürülebilir beslenmeye katkı sağlayabilir ve hayvansal gıda tüketimimizden kaynaklı karbon ayak izimizi düşürebiliriz.

ET TÜKETİMİ

Yıl 2021, hala et mi tüketiyoruz?
Canberk Demir

İnsanoğlu, hayvan bazlı proteini o kadar seviyor ki 2020’de kişi başına ortalama 75 kilogram et, deniz ürünü, süt ürünü ve yumurta tüketilmiş. Bu rakam özellikle de gelişmekte olan ülke pazarlarında hızla artıyor. Öte yandan, endüstriyel hayvan üretiminde kullanılan ve ahlaki olarak tartışmalı uygulamaların çevreye ve insan sağlığına verdiği zararlar hakkındaki tartışmalar da sıcaklığını koruyor. Sektörün önde gelen danışmanlık şirketlerinden Boston Consulting Group’un yaptığı bir araştırmaya göre 2035’e kadar hayvan bazlı protein tüketimi Avrupa ve ABD’de de tepe yaptıktan sonra düşüş yönelimine girmeye başlayacak ve yerini alternatif proteinlere bırakacak.

Alternatif proteinler, tadı, dokusu, kokusu ve görünümü bakımından hayvan etine benzemesi için tasarlanmış ürünler. Alternatif proteinler hamburger, kıyma, sosis, ve deniz ürünleri şeklinde satışa sunulur. Bu ürünler uzun süredir tüketicilere sunuluyor olsa da geçtiğimiz senelerde artan bilinç, gelişen yemek üretimi teknolojileri ve düşen fiyatlar sayesinde hem üretim hem tüketim bazında bir artış ile karşılaştı. 2019’da 11 milyar dolara ulaşan alternatif protein endüstrisinin 2027’de 35,5 milyar dolara ulaşacağı ön görülüyor.

• Start-up çılgınlığı: Geçtiğimiz yıllarda, 200’den fazla mantar bazlı (lif dokusu ete daha yakın olduğu için) alternatif et üreten startuplar kurulmaya başladı. Aralarında en bilinen markalardan biri olan Beyond Meat 2009 yılında kuruldu ve on yıl içerisinde halka arzını gerçekleştirdi. Mevcut market büyüklüğü ise 8,5 milyar dolar.

• Yenilebilir böcekler: Aynı zamanda dünya üzerinde 2.100’den fazla yenilebilir böcek türü mevcut. Böcekler çoğu araştırma sonuçlarına göre hem daha etik hem de daha az kaynak tüketen bir protein kaynağı olarak gösteriliyor. European Journal of Clinical Nutrition’da yayınlanan bir araştırma, böceklerin %35,2’sinin proteinden oluştuğunu ve bu rakamın hayvansal etlerde 16 ila 20 arasında olduğunu öne çıkarıyor. Kalori ve protein yoğunluğunun yüksekliğinden dolayı günümüzde en çok tüketilen türleri ise cırcır böcekleri, bazı karınca türleri ve yemek kurtları.

Peki bu böcekleri nasıl tüketeceğiz?

• Toz halinde: Kriket tozu, diyetinize entegre edilebilecek en kolay böcek proteini kaynaklarından biri olabilir. Normalde herhangi bir tarifle kullandığınız protein tozunun yerine kullanabilirsiniz. Su veya süt ile ile karıştırıp içebilir, protein açısından zengin ekmekler, enerji çubukları ve tatlılar yapabilirsiniz.

1. Atıştırmalık olarak: Tek yapmanız gereken tüketilmeye uygun olanlarını bulup kızgın yağda birkaç dakika boyunca kızartmanız. Kağıt havlu üzerinde biraz bekledikten sonra karabiber ve tuz ekleyip amino asit, protein ve lif açısından zengin bir atıştırmalık elde edebilirsiniz.

2. Sulu yemek olarak: Kızarmış cırcır böceklerini kullanarak, çeşitli yemeklere alternatif bir yenilik / füzyon getirebilirsiniz. Mesela bir sonraki kuru fasulyenizin içine et veya sucuk koymak yerine cırcır böceklerini deneyebilirsiniz. Aynı zamanda risottonuzun içerisine protein kaynağı olarak koyabilir, meksikalıların tükettiği gibi Taco malzemesi olarak da kullanabilirsiniz.

HAFTANIN ŞİRKETİ

2016 yılında kurulan Fazla Gıda, 2030’a kadar gıda tedarik zincirindeki atıkları %50 azaltmayı hedefleyen, teknoloji tabanlı bir girişim. Kurdukları platform aracılığı ile müşterilerinin atıklarını azaltmalarını veya satamadıkları gıdaları yeniden değerlendirmelerini sağlayan şirket, dört yılda 16 binden fazla gıda atığını engellemiş. Son kullanma tarihi geçmek üzere olan gıdaların gıda bankalarında değerlendirilmesini sağlayan şirket 2020 yılında günlük ortalama 550 bin ihtiyaç sahibine bu şekilde ulaşmış.

ÖNERİLER 

Kırmızı et yerine tavuk yemenin çevreye daha faydalı olduğunu biliyor muydunuz? Peki kaç çocuk yaptığınızın iklim üzerine nasıl bir etkisi olabilir? ABD’de sıradan bir balıkçıyken sürdürülebilir beslenme ve iklim üzerine dersler verip çok satan kitaplar yazmaya başlayan  Paul Greenberg’in son eseri “İklim Diyeti: Karbon Ayak İzinizi Küçültmek İçin 50 Basit İpucu”, çevreye duyarlı yaşamanın ilkelerini herkesin anlayabileceği bir dilde özetliyor. Kendisinin kitabını da anlattığı yakın zamanda yayımlanan İngilizce podcastini bu linkten dinleyebilirsiniz.