İnsan beyninin işlevlerine baktığımızda yaşadıklarımızı hatırlamamız kadar unutmamız da bir o kadar sağlıklı ve olağan bir süreç. Hatta araştırmalar gösteriyor ki yaşadığımız her şeyi tüm ayrıntılarıyla hatırlamamak, hatıralarımızı kategorize etmemize ve sonrasında kolaylıkla hatırlayabilmemize yardımcı oluyor. Örneğin çoğumuz 1 Ocak yılbaşı akşamı ne giydiğimizi hatırlayabiliyorken; ondan daha yakın bir tarih olan 3 Nisan akşamı (eğer bu akşam kimilerine göre önemli bir gün değilse) ne yediğimizi hatırlamakta güçlük çekiyor ya da hatırlayamıyoruz. Çünkü beynimiz olağan akışında nispeten daha “önemsiz” olarak sınıflandırdığı detayları unutuyor. Bu da biraz önce de değindiğim gibi gelecekte işimize yarayabilecek anılarımızı hatırlamamız için olanak sağlıyor.
Fakat konu yapay zekâ modellerinin öğrendiği bilgileri kullanmasına geldiğinde durum bugüne kadar farklıydı ve yapay zeka modellerinin öğrendiklerini unutması gibi bir durumdan bahsedilmiyordu. Bugüne kadar konuşulanlar yapay zekâ modelleri ne kadar çok bilgi öğrenirse o kadar iyi tahminlerde bulunabileceği ve yönlendirme yapabileceği fakat bunun da biriken tüm verileri kullanarak yapılacak hesaplamaların maliyeti ve verimlilik azalışı gibi dezavantajları olacağı yönündeydi. Bilim insanları da bu maliyetleri azaltarak yapay zekâ modellerini ileri götürmenin yollarını arıyorlardı.
14 Mayıs 2021’de Facebook AI (artifical intelligence – yapay zekâ) takımı blog yazılarında Expire-Span (“geçerliliği dolan dikkat süresi” gibi çevirebiliriz) adını verdikleri bir model üzerine çalıştıklarını duyurdu. Bu model sayesinde bilgiler ilgili bağlamlara göre sınıflandırılarak bağlamlarına ve önemlerine göre belirlenen bir geçerlilik tarihi alacak ve bu tarih sonrasında bilgiler geçersiz sayılarak otomatik olarak silinebilecek, ya da “unutulacak”. Sadece geçersiz bilgiler silinmekle de kalmayıp geçerliliği devam eden bilgiler de süreç içinde tekrar değerlendirilerek yeni bir geçerlilik tarihi alabilecek.
Bu model ile Facebook derin öğrenme modellerine “unutmayı öğrenme” özelliği kazandırmayı ve bu özellikle de eskisinden daha verimli modeller oluşturabilmeyi hedefliyor. Yapay zekâ modellerinin doğasını düşündüğümüzde bu gelişmeyi çok büyük veriler kullanmayı gerektiren modellerin önündeki en büyük bariyerlerden biri olan hesap maliyetini azaltabilecek bir yöntem olarak da değerlendirebiliriz. Bunun yanı sıra bu model, sistemlere “kişisel bilgileri unutmayı öğretmek” gibi farklı alanlarda da kullanılabilecek yeni bir teknoloji de olabilir.
Facebook’un yaptığı ilk açıklamalara göre henüz bu teknolojik gelişmenin hayatımıza ne zaman girebileceği ve somut faydalarını ne zaman görebileceğimize dair bir bilgimiz yok. Bekleyip göreceğiz.
