Novus İş Dünyası’ndan herkese merhaba!
📰 Manşetler;
🚗 Otomotiv sektöründe çip krizi
🎧 Apple ile Spotify rekabeti
💲 Aramco’dan hisse satışı
Keyifli okumalar!
OTOMOTİV
Otomotiv Sektöründe Çip Krizi
Alican Çalışkan
Elektronik cihazların beyni olarak tarif edebileceğimiz çipler söz konusu olduğunda akla daha çok akıllı telefonlar, tabletler ve kişisel bilgisayarlar gelse de çipler, otomobillerde de yoğun ve yaygın şekilde kullanılmakta. Geçtiğimiz yıldan bu yana başta Covid-19 salgını olmak üzere pek çok faktörün katkısıyla küresel bir çip krizi ortaya çıktı ve otomotiv sektörü de “çip kıtlığı” olarak tabir edilebilecek bu durumdan nasibini aldı.
Otomobiller için çipler neden önemli?
Otomobil denince akla daha çok motor gücü, güvenlik ve bunların ardındaki mekanik aksamlar ile görselliğe hitap eden tasarımlar akla geliyor olabilir. Ancak yazılım teknolojilerinin son yıllardaki hızlı gelişimine paralel olarak otomobillerde gelişmiş elektronik aksamlar ve bunlara güç veren çiplerin kullanımı da arttı. Öyle ki; ortalama bir otomobilde 50 ila 150 arasında çip yer alıyor. Bu çipler, özellikle otomobillerin sahip olduğu uygulamalar, sürücü destek sistemleri ve navigasyon sistemleri için kullanılıyor. Günümüz otomobilleri düşünüldüğünde konfor ve güvenliğe hizmet eden yeni yazılımsal özellikler artık vazgeçilemez bir noktaya geldi. Dolayısıyla yaşanan global çip krizi de otomobil üretimini ciddi şekilde etkiledi.
Çip krizinin nedeni
Otomobillerde de kullanılan çipler çok karmaşık ya da pahalı olmasa da akıllı telefonlardan mutfak gereçlerine çok sayıda elektronik cihazda kullanılmalarından ötürü çipler arasında en çok talep gören bileşenlerin başında geliyor. Bu talebe karşın 2020 yılıyla birlikte başlayan salgın, üretime ve tedarik zincirlerine ağır bir darbe indirmişti. Otomobil üreticileri de salgın nedeniyle bir süre üretime ara vermek durumunda kalmıştı. Bu süreçte çip alımını da durduran otomobil üreticileri otomobillere artan talep nedeniyle tekrar üretime başlayacakları zaman çip üreticileri, daha çok para ödeyen akıllı telefon, bilgisayar ve oyun konsolu üreticilerine çipleri sattığı için, otomobil üreticileri çip sırasının sonuna düştüler. Bu da otomobil üretiminde bir krizin doğmasına neden oldu. Öte yandan Japonya’da yer alan bir çip üretim tesisinde çıkan yangın, Texas eyaletindeki ekstrem hava koşulları ve ABD yönetiminin Çin merkezli teknoloji şirketlerine uyguladığı yaptırım gibi faktörlerin yaşanan çip kıtlığını daha da derinleştireceği değerlendiriliyor.
Otomotiv sektöründeki çip krizinin boyutları
Yaşanan çip kıtlığının otomotiv sektörü üzerindeki etkisinin tahmin edilenden daha büyük boyutta olması bekleniyor. Öyle ki; ABD merkezli otomobil üreticisi Ford daha önce 2021 yılı için çip kıtlığı nedeniyle 200.000 ile 400.000 arasında daha az araba üreteceğini ön görürken, şirket tarafından yapılan son açıklamada bu sayının 1,1 milyon düzeyinde olacağı ifade edildi. Ayrıca Ford’un 2021 yılı için kârının da 2,5 milyar dolar azalacağı değerlendiriliyor. Ford’un halihazırda üretmiş olduğu 22.000 otomobili çip entegre edilmek üzere üretim bandında beklettiği kaydediliyor. Kıtlıktan etkilenen tek üretici Ford değil. Volkswagen, Fiat Chrysler, Nissan ve Mini gibi otomobil üreticileri de çip krizinden etkilenerek üretimi sekteye uğrayan diğer bazı şirketler. Araştırma şirketi IHS Markit’e göre yaşanmakta olan çip krizi, yılın ilk çeyreğinde toplamda 1,3 milyon otomobil ve kamyonetin üretimini riske atmış durumda.
Sonuç
Yaklaşık 1,5 yıldır devam etmekte olan Covid-19 salgını, iklim koşulları ve siyasi-ekonomik bazı çekişmeler küresel çip pazarını derinden etkiliyor. Bu krizden akıllı telefon ve beyaz eşya dahil pek çok sektör etkilense de en büyük ölçekte hasar otomobil sektöründe meydana gelecek gibi gözüküyor. Bu kıtlık, otomotiv devlerini finansal olarak etkilediği gibi araştırmalara göre ilerleyen dönemlerde bu krizin yansımaları fiyatlandırmalar üzerinden tüketicilere de yansımaya başlayacak. Aşılamanın hızlanması bir umut ışığı olsa da bir haftalık duraklamaların bile aylar süren etkilere sahip olduğu ifade edilen bu sektörde sular hemen durulmayacak gibi.
REKABET
Brüksel’in Apple Lansmanı
Sinan Lahur
Apple, Avrupa Komisyonu tarafından; Apple Store aracılığıyla müzik indirme aplikasyonlarındaki hakim durumunu kötüye kullanarak rekabet kurallarını ihlal etmekle suçlandı.
Geçtiğimiz hafta Silikon Vadisi başta olmak üzere birçok teknoloji çevresi, Apple’ın yeni ürün lansmanı nedeniyle oldukça heyecanlıydı. Nitekim Apple’ın yeni lansmanı da oldukça renkli geçti ve iPad Pro’dan AirTag’e kadar birçok yeni ürün tanıtıldı.
Ancak Apple yönünden heyecanlı olan tek kesim teknoloji meraklıları veya Silikon Vadisi değildi. Zira, Spotify’ın Apple’ı Avrupa Komisyonu’na şikayet etmesiyle başlayan rekabet incelemesine yönelik olarak Margrethe Vestager açıklama yapacaktı. Beklenildiği gibi oldu ve Avrupa Komisyonu, Apple’in rekabet kurallarını ihlal etmiş olabileceğine kanaat getirdi ve şirkete iddianame olarak düşünebileceğimiz, statement of objections gönderdi.
Spotify’ın şikayeti
Süreç, Spotify’ın 2019 yılında Apple’ı Avrupa Komisyonu’na şikayet etmesiyle başlamıştı. Şikayette Apple’ın aplikasyon geliştiricileri ile yaptığı sözleşmelerde Apple’ın kendi Aplikasyon İçi Ödeme (In-App Purchasing System – IAP) sistemini dayattığı ve geliştiricilerden %30 komisyon aldığı ve geliştiricilerin kullanıcıları bilgilendirmesinin kısıtlandığı yer alıyordu. Ardından Apple, açıklama yayınlayarak App Store kullananların uygulamaya katkıda bulunması gerektiğini ve Spotify’in App Store sayesinde bu kadar büyüyebildiğini ifade ederek iddiaların haksız olduğunu ileri sürmüştü. Şikayet sonucunda ise Avrupa Komisyonu, Apple’ın App Store ve Apple Play faaliyetlerine soruşturma başlatmıştı. Soruşturmanın, yine Avrupa kamu otoritelerinin ABD’li teknoloji şirketlerine karşı sopa göstermesi olduğu ifade edilmişti.
7 Ekim 2019 tarihinde ise Spotify, “Time to Play Fair” isimli videoyu Youtube’a yükleyerek Apple’ın haksız uygulamalarını ifşa etmiş ve aralarındaki savaşa başka bir seviye kazandırmıştı. Videoda Apple’ın, Spotify’a yapılacak ödemelerde %30 komisyon alarak fiyatları yükseltmesi, Apple ödeme sistemleri dışında başka bir ödeme sistemini kullandırtmaması gibi sebeplerle Apple’ın Spotify’ın faaliyetlerini zorlaştırdığı ifade ediliyordu. İlaveten, App Store’un sahibi ve aynı zamanda Apple Music ile Spotify’in rakibi olmasından ötürü Apple’ın kendisine haksız avantaj sağladığı da belirtilenler arasındaydı.
Brüksel’in açıklaması ve Spotify cephesi
Gelinen noktada Avrupa Komisyonu iki yıllık uzun incelemesinin sonunda iddiaları ve bulguları ciddi bularak 30 Nisan 2021 tarihindeki basın açıklamasında Apple’ı, Avrupa Birliği rekabet hukuku kurallarını ihlal etmekle suçladı. Suçlamalarda Apple’ın müzik yayını (music streaming) pazarında hakim durumda olduğunu ve komisyon ve IAP uygulamalarının rakip music streaming şirketlerine zarar verdiğini ve Apple’ın kendini öne çıkardığını ifade etti. Spotify CEO’su ise Avrupalı aplikasyon geliştiricileri için adil bir ortam yaratılmasına tek adım kaldığını Twitter hesabından duyurdu.
Sonuç
Gelinen noktada, Komisyon’un iddiaları ve bulguları oldukça ciddi olsa da soruşturma sonlanmadan herhangi bir yorum yapmak zor. Apple’ın davranışları rekabet hukuku anlamında self-preferencing (kendi ürün ve hizmetlerini öne çıkarma) olarak adlandırılıyor ve son yıllarda dijital pazarlarda oldukça tartışılıyor. Özellikle Margrethe Vestager, kendini öne çıkarma olan davranışlarla dijital piyasalarda rekabetin bozulmasına oldukça karşı. Apple cephesinden henüz bir açıklama gelmemiş olsa da teknoloji çevreleri Avrupa Komisyonu’nun müdahalesinin olası Apple’ın iş modelini kökten değiştirebileceğini belirtiyor. Şüphesiz ki soruşturmanın sonuçları rekabet hukuku ve dijital piyasalar açısından birçok tartışmayı alevlendirecek.
GELİŞMELER
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu, 2021 yılı enflasyon raporunun tanıtımı için düzenlediği basın toplantısında yıl sonu enflasyon tahminini 2,8 puanlık güncellemeyle %9,4’ten %12,2’ye yükseltiklerini açıkladı.
-
Detay: “2022 yıl sonunda %7,5’e gerileyeceğini tahmin ediyoruz.” demecini veren Kavcıoğlu, “2022 tahminini %7’den 7,5’e yükselttik.” dedi.
TBMM, tam kapanma düzenlemesiyle icra iflas takiplerini bir ay süreyle durdurma kararı verdi. Çek ibrazı zorunluluğu mayıs sonuna ertelendi.
-
Başka başka: Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile işten çıkarma yasağı, 17 Mayıs’tan itibaren 30 Haziran’a kadar uzatıldı.
Merkez Bankası, mart dönemine ilişkin “Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi Gelişmeleri” verilerini yayımladı. Resmi rezerv varlıkları geçtiğimiz ay bir önceki aya kıyasla %9 azalarak 86,7 milyar dolara düştü.
-
Aynı dönemde: Döviz varlıkları %12,9 azalarak 46,2 milyar dolara, altın cinsinden rezerv varlıkları %4,3 gerileyerek 38,9 milyar dolara düştü.
Almanya merkezli hava yolu şirketi Lufthansa’nın birinci çeyrek net kaybı 1 milyar avroyu aştı. Şirketin toplamda 2,6 milyar dolar ciro yaptığını belirtelim.
-
Gerisi: Dünyanın en büyük üçüncü hava yolu şirketi Almanya merkezli Lufthansa, geçtiğimiz yılın üçüncü çeyreğinde 2 milyar avro zarar ettiğini açıklamış, şirket geçtiğimiz haziranda saatte 1 milyon avro yakar hâle gelmişti. Lufthansa, ayakta kalabilmek için Almanya hükümetinin 9 milyar avro tutarındaki yardım paketi teklifini kabul etmişti.
-
Odaklı yazı: Havacılık sektörünün geçtiğimiz yıl yaşadığı türbülansı hatırlamak isterseniz Kaan Can Yıldırım’ın kaleminden Kalkış hazırlıkları başlıyor isimli yazımıza göz atabilirsiniz.
Almanya merkezli Deutsche Bank, tahvil ticaretindeki patlama, varlık yönetimindeki başarılı sonuçların da etkisiyle 2014’ten bu yana en yüksek üç aylık kârını elde etti.
-
Detay: Almanya’nın en büyük kredi açan kurumu 908 milyon avro net kâr elde etti. 2020 yılının ilk çeyreğinde ise bu meblağ 43 milyon avroya kadar gerilemişti.
-
Gerisi: Geçtiğimiz yılın son çeyreğinde Almanya merkezli Deutsche Bank, pandemi sebebiyle iç pazardaki her beş şubesinden birini kapatmaya hazırlanıyordu. Rakip Commerzbank da o günlerde 1.000 şubesinden 200’ünü kapatma kararı almıştı.
Suudi Arabistan’ın petrol şirketi Aramco’nun hisse satışı için görüşmeler yapılıyor. Suudi Arabistan resmi televizyon kanalına röportaj veren Veliaht Prensi Muhammed bin Selman, Aramco’nun %1’lik hissesinin satışı için olası şirketlerle görüşmeler yürütüldüğünü belirtti.
-
Gerisi: Geçtiğimiz yıl dünyanın en kârlı şirketi sıfatıyla anılan Saudi Aramco, 75 milyar dolar olarak temin ettiği temettü ödemelerini karşılamak için 8 milyar dolarlık tahvil ihraç etmişti.
