7 Şubat’tan herkese merhaba!
Bu haftanın İş Dünyası bülteninde gündemin en öne çıkan başlıklarından biri olan kuryelerin grevlerine ve arkasında yatan sebeplere göz atıyoruz.
İyi okumalar!
FİNANS
Kuryelerin İsyanı
Ebru Bozkurt
Trendyol Express ve Hepsiburada kuryeleri ile başlayan grev ateşi HepsiJet, Scotty, Aras Kargo, Sürat Kargo, Yurtiçi Kargo ve Yemeksepeti Banabi kuryelerinin ayaklanması ile devam ediyor. Çalışanlar ise zam taleplerinden geri adım atmıyor.
Türkiye’nin en büyük e-ticaret platformlarından biri olan Trendyol’da bağımsız teslimatçı olarak çalışan binlerce arabalı ve motosikletli kurye, kendilerine sunulan %11’lik zam teklifini kabul etmeyerek Türkiye genelinde kontak kapatmışlardı.
2018 yılında hisselerinin çoğunu Alibaba’ya satan şirket 2021’de 16,5 milyar dolar piyasa değerine ulaşarak Türkiye’de 10 milyar dolarlık sınırı geçen ilk şirket olmuştu. Online müşteri sayısı 30 milyona ulaşan firma her gün binlerce kurye aracılığı ile kullanıcılarına siparişlerini ulaştırıyor.
Kurye puanlama sistemi de olan uygulamada kuryelerin olumsuz hava şartlarına ve trafik yoğunluğuna rağmen siparişleri en kısa sürede kullanıcılara teslim etmesi bekleniyor. Ek olarak bağımsız çalışan olarak kayıtlı olan kuryeler trafik sigortası, kasko, araç bakımı, sigorta, yakıt ve motorlu taşıt vergisi gibi mecburi giderleri de kendi ceplerinden ödüyorlar. Çalışanlar, bu giderlere var olan enflasyon da eklenince %11’lik bir zammı kabul edemeyeceklerini ifade etti ve haklı direnişleri sonuç alarak %50 zamma eriştiler. Zam talebi sebebi ile iş sözleşmeleri sona erdirilen çalışma arkadaşlarının işe geri alınmalarını da talep eden çalışanların bu isteği de şirket tarafından kabul edildi.
Trenyol çalışanlarının taleplerine kavuşmaları sonrası yeni bir adım da HepsiJet, Scotty, Aras Kargo, Sürat Kargo, Yurtiçi Kargo ve Yemeksepeti Banabi kuryelerinden geldi. Yemeksepeti işçilerinin grevi devam ederken, DİSK’e bağlı Nakliyat-İş Sendikası’ndan ise şirketi boykot çağrısı geldi. Yapılan açıklamada “Yemeksepeti işçileri geçmiş yıllardaki ücret politikalarına uygun olarak; Aylık ücretlerinin net 5.500 TL olması, hile ile yapılan iş kolu değişikliğinin “Taşımacılık” iş kolu olarak değiştirilmesini istiyorlar. Bunun içinde bu mücadelede taleplerimiz kabul edilene kadar; Yemeksepeti Uygulamasından Sipariş Vermeyelim! Yemeksepetini BOYKOT Edelim! Halkımızın tüketimden gelen örgütlü gücünü Hile sepetine dönüşen Yemeksepetine karşı hep birlikte gösterelim. Sizleri Yemeksepeti BOYKOT ’una katılmaya, bununla ilgili çağrı yapmaya çağırıyoruz.” ifadelerine yer verildi.
Sorunun Kaynağı Nerede? Kuryelere göre en büyük sorun bağımsız yani esnaf modelinde çalışmaları. İstihdamlı çalışanların sigorta, yemek, mecburi masrafları şirketler tarafından karşılanırken, bağımsız çalışanlar bu ödemeleri kendileri yapıyorlar.
Son yaşanan grevlerde her ne kadar Trendyol, bağımsız kuryelerinin 10.000TL maaş aldığını ifade etse de kuryelere göre bu maaşın yarısı saydığımız mecburi giderlere gidiyor ve çoğu zaman ellerinde sadece asgari ücret kalıyor. Ayrıca bu modelde sendikalaşamayan kuryeler, sendikal haklardan da mahrum kalıyor. Bu noktada kuryeler meclisten konuya yönelik bir düzenleme getirilmesini talep ediyor.
Kuryelerin sorunları ise yalnızca Türkiye’ye mahsus değil. Pandemi ile birlikte Avrupa ve ABD’de başlayan kurye grevleri sorunun büyüklüğünü de gözler önüne serdi. Geçtiğimiz yıl Almanya’da hizmet veren Gorillas Technologies’in bisikletli kuryeleri, gerekli koruyucu ekipmanlarının bulunmaması, maaşlarının düşük olması ve yüklenebileceklerinden daha ağır siparişleri teslim etmeye zorlanmaları sebebiyle greve gitmişti. Almanya’da başlayan grev, şirketin hizmet verdiği Birleşik Krallık, Belçika, Fransa, İtalya, Hollanda ve İspanya’ya da yayılmıştı.
ABD genelinde ise aynı şekilde greve giden Uber Eats kuryeleri teslimat başına yapılan ödeme oranlarının pandemi süresinde düşürülmesi sebebiyle işe bırakma kararı almış ve günlerce sokaklarda protestolarına devam etmişti.
