27 Mayıs’tan herkese merhaba!
Manşetler;
🗡️ Kutlu Adalı cinayeti
📖 Anayasa çalışmaları
✈️ Lukashenko ve Uçak Krizi
Keyifli okumalar!
TÜRKİYE’DEN GELİŞMELER
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Cumhur İttifakı” ortakları MHP ile BBP’nin yeni anayasa çalışmalarını sürdürdüğünü, MHP’nin taslağı AK Parti’ye sunduğunu kaydetti.
-
Detay: Erdoğan, “İnşallah yıl sonuna doğru tüm bu metinleri bir araya getirerek kapsamlı şekilde değerlendirerek ortak bir teklif haline dönüştürmenin yollarını arayacağız” dedi.
KKTC Meclisi, Kıbrıslı gazeteci Kutlu Adalı’nın 6 Temmuz 1996’da evinin önünde öldürülmesine ilişkin araştırma başlattı.
Dünya Bankası yetkilisi David Knight, Türkiye’de bu yıl ihracatın iyileşmesine bağlı olarak %5’lik bir ekonomik büyüme öngördüğünü, 2021 için ise enflasyonun ortalama %15,5 olmasını beklediğini söyledi.
Ankara 2. Sulh Ceza Hakimliği, suç örgütü lideri olduğu gerekçesiyle aranan Sedat Peker hakkında yakalama kararı çıkardı.
- Cevap: Peker, Twitter hesabı üzerinden “Bu pazar günü hem bir kolunuzu hem bir bacağınızı kopartacağım. (mecazi anlamda)” mesajını paylaştı.
Şimdi sizi iki muhteşem fotoğrafla baş başa bırakıyoruz. Biri Nasa’dan İstanbul, biri de Reuters’tan Anıtkabir fotoğrafı…
DÜNYADAN GELİŞMELER
G-7 üyesi ülkelerin Dışişleri Bakanları, Belaruslu gazeteci Roman Protasevich’in “derhal ve koşulsuz” serbest bırakılması çağrısında bulundu.
-
Ayrıca: Avusturya Havayolları, Viyana-Moskova uçuşunu iptal etti. Gerekçe ise Rusyalı yetkililerin, Avrupa Birliği Havacılık Güvenliği Ajansı’nın tavsiyesi doğrultusunda Belarus hava sahasından kaçınmak için uçağın rota değişikliğini onaylamaması.
-
Gerisi: Belarus Devlet Başkanı Alexander Lukashenko, ülkesi üzerinden geçen yolcu uçağının zorla indirilmesi ve içindeki muhalif gazeteci Roman Protasevich’in gözaltına alınması hususunda “Yolcu uçağını indirmek hakkımızdı” açıklamasını yapmıştı.
-
NATO ve Türkiye: Reuters’ın iki diplomata dayandırdığı haberine göre; Türkiye, NATO’nun Belarus’u kınama açıklamasının yumuşatılmasını istedi. Baltık ülkeleri ve Polonya cephesi sert bir açıklama ve cezai yaptırım istiyordu. Türkiye’nin bu tavrının sebebinin bilinmediği gelen haberler arasında. Bir başka diplomat ise Ankara’nın farklı bir dil kullanmayı amaçladığını söylüyor.
Bir AB yetkilisinin iddialarına göre İsviçre, AB ile daha yakın bir ticaret anlaşması imzalamaya yanaşmadı. Yetkililer önerilen paketin, Birleşik Krallık’a önerilen tekliften daha iyi koşullara sahip olduğunun da altını çizdi.
-
Bern cephesi: AB üyesi olmayan İsviçre, birliğin en büyük dördüncü ticaret partneri. 27 üye ülkeyle yakın ticari bağlara sahip olan İsviçre’nin Dışişleri Bakanı Ignazio Cassis, ülkesinin koşullarının karşılanmadığını söyleyerek müzakereleri sonlandırdı.
Fransa’da Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Ruanda’ya bir ziyaret gerçekleştirdi. Macron, Ruanda soykırımı hususunda ülkesinin “sorumluluğunu” kabul ettiğini, ancak resmi bir özür dilemediğini açıkladı. 1994’te Ruanda’da Hutular tarafından işlenen Tutsi soykırımında 800 bin ila bir milyon kişi yaşamını yitirmişti.
-
Nedir? Macron, Ruanda’nın başkenti Kigali’de 250 binden fazla Tutsi’nin mezarının bulunduğu Soykırım Anıtı’nda konuşma yaptı. Fransa’nın bir suç ortağı olmadığının altını çizen Macron, “Fransa’nın bir görevi var, tarihle yüzleşmek ve gerçeğin incelenmesine çok uzun süre sessiz kalarak Ruanda halkının çektiği acıları tanımak” dedi.
ABD Başkanı Joe Biden, ülkesinin istihbarat servislerinden, Covid-19 kökeniyle ilgili 90 gün içinde yeni bir rapor hazırlamalarını istedi. Biden, özellikle hastalık kökeninin Çin’deki bir laboratuvar olduğu teorisinin de araştırılmasını istiyor.
-
Çin cephesi: Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zhao Lijian, Joe Biden’a sert tepki gösterdi ve ABD yönetimini, dikkatleri “ABD’nin pandemiyle mücadeledeki zayıf sicilinden uzaklaştırmak için komplo teorileri yaymakla” suçladı.
DIŞ POLİTİKA
Lukashenko ve Uçak Krizi
Alican Çalışkan
Fotoğraf: Sergei Grits / AP
Geçtiğimiz hafta sonu Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukashenko’nun Yunanistan’dan Litvanya’ya giden ticari bir yolcu uçağını inmeye zorlayarak uçakta yer alan muhalif bir gazeteciyi gözaltına aldırması olayı, uluslararası ölçekte tepki uyandırdı. 66 yaşındaki devlet başkanı, yapılanların tamamen hukuki olduğunu ifade ederek kendini savundu ve artan tepkilere karşılık Batı Avrupalı devletleri tehdit etti.
Ne Oldu?
Geçtiğimiz pazar günü, Yunanistan’dan Litvanya’ya gitmekte olan Ryanair Hava Yolları’na ait bir uçak bombalı saldırı iddiaları gerekçe gösterilerek Belarus’un başkenti Minsk’e zorunlu olarak indirildi. Uçağın indirilmesinin ardından uçakta yer alan ve Lukashenko iktidarına yönelttiği eleştiriler ile bilinen 26 yaşındaki gazeteci Roman Protasevich ve kız arkadaşı Sofia Sapega gözaltına alındı. Yaşanan olayın ardından uluslararası kamuoyu yoğun tepki gösterirken Belarus Devlet Başkanı kendini savundu ve meselenin çerçevesini genişleten açıklamalarda bulundu.
Kim Kimdir?
Lukashenko, Belarus’un Sovyetler Birliği’nin bir parçası olduğu dönemde Sovyet ordusunda yer alan, 1994’te ise Belarus Devleti’nin ilk başkanı olduktan sonra neredeyse 30 yıldır görevini sürdüren bir devlet insanı. Kendini “halkın politikacısı” ve “sıradan insanların başkanı” olarak tanımlayan Lukashenko, iktidarı süresince seçimlerdeki usulsüzlük iddiaları, insan hakları ihlalleri ve elindeki siyasi gücü pekiştirmeye yönelik attığı adımlar nedeniyle sık sık anti-demokratik bir lider olarak anılmıştı. Rusya tarafından önemli bir siyasi ve finansal destek alan Lukashenko, yaşanan bu son uçak krizi sonrasında yeniden Batı Avrupalı ülkeler tarafından şiddetli eleştirilere maruz kaldı. Roman Protasevich ise 26 yaşında Belaruslu bir aktivist ve gazeteci. İlk gençlik yıllarından itibaren Lukashenko’ya karşı sert bir muhalefet geliştiren ve kısa bir sürede neredeyse 1 milyon üyeye ulaşan, özellikle şaibeli 2020 seçimleri sırasında protestolar için ana iletişim kaynağı olan “Nexta” isimli Telegram grubunun kurucularından olan Protasevich, 2019 yılında Polonya’ya taşındı.
Tepkiler ve Açıklamalar
Gazeteci Protasevich’in gözaltına alınması, üstelik bunun ticari bir uçuşun savaş jetleri vasıtasıyla zorla indirilerek yapılması özellikle Batı dünyasında infiale yol açtı. Söz konusu eylem bazı Avrupalı liderler tarafından devlet destekli uçak kaçırma olarak nitelendirilirken baskıcı rejimlerin gazeteci ve aktivistlerin seyahatleri üzerinde yarattığı tehdidin endişe verici olduğu kaydedildi. Avrupa Halk Partisi (EPP) Başkanı Donald Tusk, Lukashenko’nun yalnızca kendi ülkesi için değil uluslararası güvenlik için de bir tehdit haline geldiğini ifade etti. Tusk, Avrupa hükümetlerini bu olay karşısında tepki göstermeye ve adım atmaya çağırdı. Nitekim pek çok Batılı ülkeden de bu olaya ilişkin kınamalar yapıldı ve özellikle havacılık alanında bazı yaptırımların gündeme gelebileceği belirtildi. Lukashenko ise yapılanların uluslararası kurallar çerçevesinde hukuka uygun olduğunu ve uçağın indirilmesi için savaş jetlerinin kullanıldığı iddiasının kesinlikle yalan olduğunu ifade etti. Ayrıca her türlü yaptırım ve provokasyona karşı sert bir şekilde yanıt vereceğini ekleyen Lukashenko, Avrupalı devletleri, göçmen hareketliliği ve uyuşturucu ağını işaret ederek bunları önleyen sınır kontrolünü zayıflatmakla tehdit etti. Öte yandan gözaltında tutulan Protasevich, 2020 Ağustos ayındaki seçim sürecinde Belarus’taki hükümet karşıtı kitlesel gösterilerin gerçekleşmesinde rolü olduğunu kabul etti. Litvanya’da sürgünde olan Belarus muhalefetinin lideri Sviatlana Tsikhanouskaya ise atmış olduğu tweette Protasevich ve kız arkadaşının fiziksel ve psikolojik baskı altında tutulduğunu ve Lukashenko’nun tüm ülkeyi terörize ettiğini ifade etti.
Sonuç
Geçtiğimiz pazar günü yaşanan ve birçok ülke tarafından devlet destekli uçak kaçırma eylemi olarak nitelenen olay halihazırda sık sık diktatör olarak anılan Lukashenko’ya karşı olan tavrın daha da sertleşmesine neden oldu. Eleştiriler karşısında geri adım atmak bir yana dursun sınır kontrolünü zayıflatarak göçmenler ve uyuşturucu ağı üzerinden Batı Avrupalı devletleri tehdit eden Lukashenko ile Avrupa ilişkilerinin ve aynı zamanda bazı itiraflarda bulunan gazeteci Protasevich ve kız arkadaşının akıbetinin ne olacağı merak konusu.
