Haziran ayının son günlerini yaşarken bir Onur Ayı’nın daha sonuna gelmiş bulunuyoruz. Özellikle Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’da bilinçlendirme faaliyetleri, coşkulu etkinlikler ve nihayetinde de görkemli Onur Yürüyüşleri ile kutlanan LGBTİ+ Onur Ayı, Türkiye de dahil olmak üzere dünyanın pek çok bölgesinde kısıtlamalarla ve yasaklarla karşı karşıya.
Elbette Onur Ayı ve Onur Yürüyüşleri birdenbire ortaya çıkan kavramlar değil. Yıllar boyu LGBTİ+ topluluğuna yönelik süren baskılar, yasaklar ve kriminalize edilmenin sonucunda protest ve aktivist bir kimlikle gelişen Onur Yürüyüşleri’nin tarihi 20. Yüzyılın ikinci yarısına denk dönüşüyor.
Onur Yürüyüşü’nün Kısa Tarihi
LGBTİ+ topluluğuna karşı sürdürülen ayrımcılık ve baskılara karşı tepki göstermek ve söz söylemek için organize bir şekilde gerçekleştirilen ilk Onur Yürüyüşü 27 Haziran 1970 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nin Chicago şehrinde gerçekleştirildi. Düzenlenen bu ilk Onur Yürüyüşü’nün bu tarihte gerçekleştirilmesinin sebebi ise bu günün ABD’deki Stonewall Ayaklanması’nın birinci yıl dönümü olmasından kaynaklıydı.
1969 yılında ağırlıklı olarak erkek eşcinsellerin ve transseksüellerin gittiği New York’taki Stonewall Inn isimlli barın polis tarafından basılması ve içerideki kişilerin gözaltına alınması sonucu mekandaki kişilerin polise karşı çıkması ve barın bulunduğu mahallede günlerce süren çatışmalar günümüzde Stonewall Ayaklanması olarak anılıyor ve bu ayaklanma modern LGBTİ+ tarihinde önemli bir dönüm noktası. Bu tarihe kadar ABD’de sesini çok da yükseltemeyen ve toplumsal hareketler alanında cılız bir yere sahip LGBTİ+, o dönemki adıyla homofil hareketi; bu tarihten sonra daha çok örgütlenmeye, güçlenmeye ve sesini daha çok duyurmaya başlıyor.
Chicago’daki ilk Onur Yürüyüşü’nün hemen ertesi günü New York’ta Stonewall Inn barının bulunduğu mahallede ikinci bir Onur Yürüyüşü düzenleniyor. 1970 yılındaki bu iki Onur Yürüyüşü’nün ardından ABD’li LGBTİ+ aktivistleri, yürüyüşün düzenli olarak her yıl Haziran ayının son Pazar günü gerçekleştirilmesi kararını alıyor.
Politik ve aktivist bir öze sahip olan Onur Yürüyüşleri, 1980’li yıllara gelindiğinde kitleleri etkileyen, toplumu dönüştürme potansiyeli olan bir kimliğe de bürünürken politik ajandasına topluluğun yıllar içinde gelişen çeşitli problemlerini de katmayı başarıyor. Özellikle 1980’li yıllardaki Onur Yürüyüşleri’nin HIV epidemisine ve konuya dair çözüm üretmeye yanaşmayan ABD hükümetine karşı protest bir tavrı da var.
1990’lı yıllarla birlikte Onur Yürüyüşleri dünyanın çeşitlli büyük şehirlerinde LGBTİ+ hakları için savaşan binlerce kişinin sözlerini söyleyebilmesi ve haklarını arayabilmesi için önemli bir araç haline geliyor.
Türkiye’de Onur Yürüyüşü’nün Kısa Tarihi
Türkiye’deki ilk Onur Yürüyüşü, 2003 yılının Haziran ayının son Pazar günü İstiklal Caddesi’nde 30 kişini katılımıyla gerçekleştirildi. Geçen her yıl katılımcı sayısı artan İstanbul Onur Yürüyüşü, hareketin dernekler aracılığıyla örgütlenmesi ve toplumda iyiden iyiye görünür olması sayesinde 2011 yılında 10 bin kişiyle gerçekleştirildi ve böylece Balkanlar’da ve Türkiye’de düzenlenen en büyük Onur Yürüyüşü oldu. 2013 yılındaki Gezi Olayları’nın da etkisiyle 100 bin kişinin katılımıyla gerçekleşen İstanbul Onur Yürüyüşü bugüne kadar Türkiye’de gerçekleştirilen en kalabalık Onur Yürüyüşü olarak tarihe geçti.
2015 yılında İstanbul Valiliği’nin yasağıyla karşılaşan Onur Yürüyüşü’ne katılanlar polis tarafından engellenmek istenince İstiklal Caddesi’ne giriş kapatıldı ve polis yürüyüşe katılanlara karşı tazyikli su, biber gazı ve plastik mermi kullandı. 2015 yılından beri İstanbul Onur Yürüyüşü valilik yasağı nedeniyle gerçekleştirilemiyor.
Tüm yasaklara rağmen Türkiyeli LGBTİ+ aktivistleri her yıl Onur Ayı’nı çeşitli etkinlikler, atölyeler, partiler düzenleyerek kutlamaya devam ediyor. Bu yıl planlanan 19. İstanbul Onur Yürüyüşü 26 Haziran Cumartesi günü olarak duyurulmuştu, ancak geçtiğimiz günlerde İstanbul Valiliği tarafından bir kez daha yasaklandı.
Baskıların, yasakların, ayrımcılığın, nefret söylemlerinin ve nefret cinayetlerinin olmadığı eşit hakların ve anayasal güvencenin garanti altına alındığı Onur Yürüyüşleri’ne olan umudumuz ve inancımızla LGBTİ+ Onur Ayı kutlu olsun!
