Covid-19 gibi büyük çaplı bir pandeminin uluslararası tarım ve hayvancılık ticaretin hacmini, dolayısıyla da ürünlerin fiyatlarını etkilediğini fark etmek bir hayli kolay. Son aylarda ciddi şekilde yükselen gıda fiyatlarına dair yayımlanan Birleşmiş Milletler Gıda ve Zirai Ürünler Örgütü (FAO) raporu da bu görünümü destekliyor. Gıda fiyatları 2020 yılının mart ayından itibaren yukarı yönlü bir grafik izlerken, yeni yılda daha da ciddi bir artış gösteriyor. Öyle ki, 2021 Ocak ayı FAO Gıda Endeksi göstergeleri, 2014’ten bu yana görülen en yüksek aylık değerlerden biri. Bu veri, en iyi ihtimalle gelişmekte olan ülkelerdeki milyarlarca insanın gıda alışverişine ayırmak zorunda kaldığı miktarın artması, en kötü ihtimalle de kıtlıkların başlaması anlamına geliyor.
Hayvansal gıdaların fiyatlarını etkileyen en önemli etkenlerden biri ise global soya fiyatları… Zira soya, yüksek miktarda yağ ve protein içeriyor ve hayvancılık sektöründe yem olarak sıklıkla tercih ediliyor. Dolayısıyla hem ülke ekonomisi hem de vatandaşların gıdaya erişimi açısından çok önemli olan bu ürünün fiyatındaki her dalgalanma, diğer tüm hayvansal ürünlerin fiyatını da etkiliyor.
Soya fiyatları, 2020 Ağustos’tan beri artışta. Bu artışın sebebi, 2020 ortasından itibaren toparlanmaya başlayan üretim sektöründen gelen talep ve bu talebi yeteri kadar karşılayamayan soya sektörü olarak belirtiliyor. Soya fiyatlarının artması, hayvancılık ürünlerinin fiyatlarını da artırıyor. Dolayısıyla global soya fiyatında yaşanan aşağı yönlü hareket, nihai tüketiciye ulaşan hayvansal gıda fiyatlarını da doğrudan düşürüyor.
Brezilya’da, 2020 kışında geçtiğimiz yıllara kıyasla daha verimsiz bir soya hasadı sezonu yaşanıyor. Bunun sebebi, La Nina. Genel olarak mevsimlerin daha soğuk geçmesine sebep olan bir doğa olayı olarak tanımlanan La Nina, bazı bölgelerde şiddetli yağışlara sebep olurken, bazı bölgelerde ise kuraklıklara sebep oluyor. La Nina’nın Brezilya üzerinde etkileri yağışlarda ciddi boyutta azalma olarak saptanmıştı. Bu, soya üretimini doğrudan etkiliyor, zira soya üretimi ağırlıklı olarak yağışlı bölge ve iklimlerde icra ediliyor.
Fakat, Brezilya’dan bu hafta iyi bir haber geldi. La Nina’nın etkisiyle sezon boyunca azalan yağışlar, 2021’in ilk haftalarından itibaren artmaya başladı, ve bu yağışlar sayesinde sektörün hızlı bir toparlanma yaşadığı belirtiliyor. Artan yağışların pozitif etkisi Brezilya Tarım Bakanlığı ve ABD’li gözlemciler tarafından da onaylandı; Brezilya soya hasadının 2020 öngörülerinden daha verimli olması bekleniyor. Benzer pozitif yönlü gelişmelerin ABD ve Arjantin soya sektöründe de hissedildiği belirtiliyor.
Soya üretiminde yaşanan bu gelişmeler, Asya ülkeleri ve özellikle Çin için sevindirici. Zira 2020’de, adını pek de duymadığımız bir salgın hastalık daha ağırlığını hissettirdi. Ağustos 2018’de Çin’de başlayan ve ardından bölgedeki neredeyse tüm ülkelere yayılan ölümcül Afrika Domuz Gribi, ülkelerdeki domuz sektörünü önemli boyutlarda etkiledi. Öyle ki, 2018-2020 içerisinde Çin’in domuz miktarında 40%a varan gerilemeler olduğu belirtiliyor. 2019 Ekim ayında modern Çin tarihindeki zirvesini yapan domuz fiyatları, 2020 yılında da Covid-19’un yarattığı üretim ve tedarik sorunları ile beraber dalgalı bir grafik seyretti. Yaşanan tahribatın boyutu çok yüksek.
Çin toplumu için domuz ve domuz tüketimi, binlerce yıldır vazgeçilmeyen bir olgu. Çin alfabesindeki yazımı “aile” kelimesine benzeyen domuz, aynı zamanda başarılı ve mutlu bir aileyi temsil ederken, domuz burcu ise zenginlik ve iyi şansı sembolize ediyor. Çetin Çin coğrafyasında kolaylıkla yetiştirilebilen domuz, yağlı olması ve uzun süre muhafaza edilebilmesi ile günümüzde dahi her ekonomik sınıfın bolca tükettiği bir gıda – ülkede en çok tüketilen hayvansal gıdanın domuz olduğu biliniyor. Öyle ki, Çin, açık ara dünyanın en çok domuz tüketen toplumu.
Pandeminin yarattığı ekonomik sorunlarla mücadele etmek için çoğu ülkenin şirketlere ve vatandaşlarına ciddi miktarlarda finansman sağladığı biliniyor ve enflasyonun artmasının kaçınılmaz olduğu ifade ediliyor. Soya, mısır gibi uluslararası değer gören ürünlerin fiyatları da bu dalgayla beraber yükselecektir. La Nina, Covid-19’un tüm sektörlerde yarattığı tahribat, ve Afrika’daki domuz gribi sebebiyle Asya ülkelerinde yaşanan zorlukların üstüne bir yenisini daha ekledi denilebilir.
Sonuç olarak Güney Amerika’dan gelen sürpriz yağış haberleri milyonlarca insanın gıdaya erişimi için büyük önem taşıyor ve gıda fiyatlarında yaşanacak kaçınılmaz artışın etkisini azaltıyor.
