Derin Yoksulluk Ağı’nın araştırmasına göre, Türkiye’de kadınların %82’si hijyenik pede erişemiyor. Türkiye’de regl ürünlerine bir yıl içinde gelen %51’lik zam kadınların tepkisini çekiyor. TÜİK verilerine göre, geçtiğimiz yıl aralık ayında birim fiyatı 0,6692 TL olan hijyenik pedler, bir yılda %51,04 zamlandı. Buna göre 2021 yılının aralık ayında hijyenik pedlerin birim fiyatı 1,0561 lira oldu ancak marketlerde bu fiyat iki lirayı aşıyor.
Bir Küçük Vergi Sorunu
“Tampon vergisi” kavramı tampon ve ped gibi regl sırasında ihtiyaç duyulan hijyen ürünlerine uygulanan vergileri tanımlamak için kullanılıyor. Tampon vergisi kadınların, regl olan trans ya da ikili toplumsal cinsiyet sistemine dahil olmayan insanların ihtiyaç duyduğu hijyen ürünlerine erişimini zorlaştırıyor.
Bir kadın, ortalama olarak hayatının iki bin 535 gününde, yani yaklaşık yedi yılı boyunca regl oluyor ve ped ya da tampona ihtiyaç duyuyor. Ek olarak bu temel ihtiyaç ürünlerine %18 vergi uygulanması, zaten enflasyon sebepli fiyatı yükselen ürünlere erişimi iyice kısıtlayarak kadınların sağlıklı olmayan alternatif çözümler üretmesine sebep oluyor.
Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF regl hakkında doğru bilgiye erişimin ve gerekli ihtiyaç ürünlerinin tedariklerinin toplumlar açısından önemli olduğunu ve bu hakkın garanti altına alınması gerektiğini ifade ediyor.
Avrupa Birliği’nin 1992’de yürürlüğe koyduğu düzenlemelere göre üye devletlerin hijyen ürünlerinden en az %15 vergi alması gerekiyordu. Yıllar içinde bu düzenleme %5 olarak değiştirilse de Hırvatistan, Danimarka gibi pek çok üye ülke günümüzde hala bu ürünlerden %20’nin üzerinde vergi alıyor.
Türkiye’de ise elmas ve pırlantada %0 olan KDV, kadınların her ay kullanmak zorunda olduğu ve sağlık açısından bir mecburiyet olan tampon, ped ve diğer kadın hijyen ürünlerinde %18. Tüm bunlara ek olarak kadınların bu konuları konuşmaması ve ayıp olarak kabul etmesi bekleniyor toplumun bazı kesimleri tarafından. Oysa ki her birimiz temel hijyen ürünlerine erişmeyi ve bedenlerimizi olduğu gibi kabul etmeyi hak ediyoruz. Bu yazının bizlere biraz da umut katması için dünyada bu konuda yenilikçi adım atan ülkeleri ve uygulamalarını derledik:
- İsviçre: 2020’de İsviçre, ped ve tamponu ihtiyacı olan herkese ücretsiz sağlayan ilk ülke oldu.
- Yeni Zelanda: Başbakan Jacinda Ardern, Şubat 2021’de tüm okulların ücretsiz ped ve tampon sağlayacağını duyurdu.
- Amerika Birleşik Devletleri: Illinois, Washington, New York, New Hampshire ve Virginia eyaletlerindeki devlet okullarında tampon ve pedler ücretsiz veriliyor.
- Fransa: Île-de-France bölgesindeki liselerde organik regl ürünleri ücretsiz.
- Kenya: Devlet okullarındaki kız öğrencilere pedler ücretsiz veriliyor ve tampon üzerinden vergi alınmıyor.
- Güney Afrika: Tampondan alınan vergiler kaldırıldı ve okullarda pedler ücretsiz dağıtılıyor.
- Botsvana: Okul çağındaki tüm kız öğrencilere ücretsiz ped veriliyor.
- Güney Kore: Başkent Seoul’de 2018’de ücretsiz regl ürünleri verilmesi 10 pilot bölgede başlatılmıştı.
- Uganda: Ülkedeki tüm okullarda pedler ücretsiz veriliyor.
- Zambiya: Kırsal bölgelerdeki kızlara ücretsiz ped veriliyor.
- Kanada: Britanya Kolumbiyası, Ontario, Noca Scotia, Prince Edward Adası eyaletlerinde regl ürünleri tüm öğrencilere ücretsiz veriliyor.
Politika
CHP Tekirdağ Milletvekili Dr. Candan Yüceer, regl ürünlerinden alınan %18 oranındaki vergilendirmenin %1’e düşürülmesi için kanun teklifi verdi. Yüceer, “Araştırmamızın sonuçlarına göre görüştüğümüz kadınların %82’si hijyenik pede erişemiyor. Görüştüğümüz diğer kadınlar ise ara sıra olarak pede erişebildiklerini söylediler.” dedi.
Kanun teklifinin içeriğinde ise şu ifadeler yer aldı: “Anayasamızın 65. maddesinde ‘Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ile belirlenen görevlerini, bu görevlerin amaçlarına uygun öncelikleri gözeterek malî kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde yerine getirir’ ifadesi yer almaktadır. İnsan hakları sınıflandırmasında ise sağlık hakkı ikinci kuşak haklar arasında ve pozitif statü hakkı olarak yer almaktadır. Menstrual dönemin bir hastalık olarak değerlendirilmesi her ne kadar doğru olmasa da bu dönemde menstrual dönemin gerektirdiği temizliğe uygun sıhhi malzemelerin kullanılmaması üreme yolu hastalıklarına yol açmaktadır.”
Bu noktada benim şahsen en beğendim protestolardan biri ise kadın hijyen ürünlerinden %22 vergi alınan İtalya’da gerçekleşti: Parlamentoda vergilerin düşürülmesini talep eden Demokratik Parti Milletvekili Carla Cantone, “Bu sadece eşlerinizi ve çocuklarınızı ilgilendirmiyor. Bir gün 60 yaşına geleceksiniz, erkek meslektaşlarıma söylüyorum, o zaman idrar kaçırma ve prostat problemleriniz için hijyen ürünlerine ihtiyaç duyacaksınız, ileriyi düşünün!” diyerek parlamentoyu oy birliğine davet etti.
