Novus İş Dünyası’ndan herkese merhaba!
Başlıklarımız;
🚢 EverGreen’i kurtarma çalışmaları
🍳 Yemeksepeti krizi
🍨 Unilever’e Soğuk Yaz
Keyifli okumalar!
FİNANS
Süveyş Kanalı Krizi
Ebru Bozkurt
Dört futbol sahası uzunluğunda dev bir konteyner gemisi olan EverGreen, küresel ticaretin %12’sini sağlayan Süveyş Kanalı’na sıkışarak dünyanın en işlek ticaret yollarından birini tıkadı.
Nasıl oldu?
2018’de inşa edilen ve Tayvan merkezli nakliye şirketi Evergreen Marine tarafından işletilen 200 bin tonluk gemi, salı günü yerel saatle 07:40’da karaya oturdu. Geminin kaptanı ve Mısırlı yetkililer, kazanın sebebinin bölgedeki kum fırtınası ve 50 kilometreyi bulan şiddetli rüzgarlar olduğunu öne sürdü. Ancak son yıllarda, yakıt fiyatlarının yükselmesiyle kargo gemileri daha fazla konteyner alacak şekilde büyüdü ve EverGreen’in ultra büyük boyutunun kazada bir faktör olup olmadığı akıllarda soru işareti oluşturdu.
Süveyş Kanalı’nın önemi
Küresel deniz ticaretinin yaklaşık %12’si bu yollarda yapılıyor. Tabii bölge, Doğu’dan Batı’ya taşınan petrol, doğal gaz ve kargo için çok önemli bir bağlantı sağlıyor. Süveyş Kanalı İdaresi’ne göre, geçen yıl 1 milyar tondan fazla yük taşıyan 19 bine yakın gemi kanalı kullandı.
Çalışmalar
Şimdiye kadar tarak gemileri ve römorkörler gemiyi kurtaramadı. Perşembe günü ise bu tür olaylara müdahale etmekte uzman bir kurtarma ekibi, çalışmalara katılmak için Hollanda’dan Mısır’a geldi. Ekip geçmiş yıllarda, 2012 yılında İtalya kıyılarında karaya oturan Costa Concordia da dahil olmak üzere birçok yüksek profilli kurtarma operasyonunda çalışmıştı. Uzmanlara göre geminin 200 bin tonluk muazzam ağırlığı, yerinden çıkarıp yüzdürmeyi imkânsız hale getirebilir. Kurtarma ekibi, yükü hafifletmek için geminin konteynerlerinin en azından bir kısmının boşaltılması gerekebileceğini söylüyor ancak yetkililer başlangıçta bunu yapmak istemediklerini çünkü boşaltmanın kendisinin günler veya haftalar sürebileceğini belirtmişlerdi.
Maliyet
Petrol fiyatları, geminin yerinden çıkarılmasının haftalar sürebileceği spekülasyonları ile sıçrama yaşadı. West Texas Intermediate ham petrolünün ve Brent ham petrolünün fiyatı %4′ten fazla yükseldi. Araştırma firması Kpler’in verilerine göre, 2020 yılında deniz yoluyla ithal edilen günlük 39,2 milyon varil ham petrolün 1,74 milyon varili Süveyş Kanalı’ndan geçti. Bu, her ne kadar toplam akışların %5′inden daha azını temsil etse de blokaj uzadıkça etkileri de artacaktır. Lloyd’s List’e göre, blokaj her gün 9 milyar dolardan fazla zarara yol açıyor, bu da saatte yaklaşık 400 milyon dolar anlamına geliyor. Bazı gemi operatörleri, EverGreen’in yakında yerinden edilemeyeceğini tahmin ederek gemilerini yeniden yönlendirmeye karar verdiler ancak Ümit Burnu çevresine gemi göndermek gemiler için fazladan 1 hafta yol anlamına geliyor ve bu da var olan maliyetleri artırıyor.
Uluslararası destek
Beyaz Saray Basın Sekreteri Jen Psaki, ABD’nin durumu yakından izlediğini söyledi. Basın brifinginde enerji piyasaları üzerinde bazı potansiyel etkileri olabileceğini söyledi ve ekledi: Mısırlı yetkililere kanalın yeniden açılmasına yardımcı olmak için yardım teklif ettik… görüşmelerimiz devam ediyor. Süveyş Kanalı İdaresi ise ABD’den gelecek yardımları memnunlukla karşılayacaklarını bildirdi. Ulaştırma Bakanı Adil Karaismailoğlu, cuma günü yaptığı açıklamada, Süveyş Kanalı’ndaki tıkanıklığın giderilmesine yardım amacıyla Türkiye’nin Nene Hatun gemisini Mısır’a gönderebileceğini bildirdi. Reuters’a göre Türkiye’nin yardım teklifi, Ankara’nın yıllardır devam eden zıtlaşmadan sonra Mısır’la gerilen ilişkileri düzeltme girişiminin bir parçası.
PERAKENDE & TÜKETİCİ
Unilever’e Soğuk Yaz
Sinan Lahur
Rekabet Kurulu, Unilever’e yönelik yürüttüğü soruşturmasını tamamladı ve şirkete toplamda 480 milyon lira idari para cezası kesti ve uyması gereken davranışları şart koştu.
Dondurma denince hepimizin aklına aynı markalar geliyor. Ya da dondurma dolabına yukarıdan heyecanla bakarken gördüğümüz markalar hep aynı. Ve evet, neredeyse hepsinin sahibi aynı şirket: Perakendede dünya devi olan Unilever.
Rekabet Kurulu soruşturması
Rekabet Kurulu, 2019 yılında Unilever’e rakip dondurma ürünlerinin satışını engellediği ve bu nedenle fiili münhasırlık yarattığı iddiasıyla soruşturma açmıştı. Soruşturma neticesinde Unilever’ın dondurma pazarındaki indirim faaliyetleriyle Rekabet Kurulu’nun 2008 yılında yasakladığı münhasırlık yaratacak tedbirlere aykırı davrandığı tespit edildi. Nihayetinde şirket, hakim durumunu kötüye kullanmasından ötürü 480 milyon lira idari para cezası ödemeye mahkum edildi.
Rekabet hukuku ve indirim sistemleri
İndirime ceza kesilmesinin ne kadar doğru olduğunu sorgulayabilirsiniz. Neticede şirketin indirim yapması biz tüketicilerin daha ucuz fiyatlarla ürüne ulaşacağımız anlamına geliyor. Ucuz dondurmaya da kimsenin “hayır” diyemeyeceğini düşünüyorum.
Ancak mesele bu kadar kolay değil. İndirim uygulamaları kendiliğinden rekabete aykırı değiller ve tüketiciye birçok fayda sağlayabiliyorlar. Fakat, piyasadaki hakim şirket tarafından uygulanan indirimler piyasada kapama etkisi yaratabiliyor. Peki bu ne demek?
Piyasadaki hakim şirketin indirimler vasıtasıyla piyasayı yeni girişlere kapatması ya da halihazırdaki rakiplerin piyasada tutunabilmesinin zorlaştırılması demek. Kısa vadede tüketicilere fayda olarak dönebilecek düşük dondurma fiyatları, piyasada başka kimsenin kalmadığı bir durumda fiyatların artması ve kalitenin sabit kalması olarak geri dönebilir. Bu nedenle de kapama etkisi yaratan indirim sistemleri yasaklanıyor. Cezanın 274 milyon lirası bu davranışlardan.
Rekabet etmeme yükümlülükleri
Kurulun kısa kararındaki başka bir husus ise Unilever’in Getir ile yaptığı sözleşme. Kurul, 2008 yılında dondurma üreticilerinin faaliyetlerini incelediği kararında Unilever’in sözleşmelerinde yer alan rekabet etmeme yükümlülüğünün kaldırılması gerektiğini ifade etmişti.
Aslında rekabet etmeme yükümlülüğü de tek başına hukuka aykırı değil. Çünkü müşterilerine belli bir yatırım yapan sağlayıcının, gerek yatırımını gerekse de tedarik zincirinin sürekliliğinin sağlayabilmek adına müşterilerine rakiplerle çalışmamayı şart koşabilir. Ancak bu uygulama da piyasada kapatma etkisine yol açarsa hukuka aykırı olabiliyor. Unilever’in Getir ile yaptığı sözleşme de böyle olacak ki; ihlal bulunmuş. Böyle olunca da satış kanalı olan Getir’e rakipler giremedi ve onlar yönünden piyasa kapandı. Bu da Unilever’e 205 milyon liraya mal oldu.
Davranışsal yükümlülükler
Hatırlarsanız, geçen yaz gelen kanun değişikliği ile Kurul’un ihlal halinde yapısal ve davranışsal yükümlülüklere hükmedebileceği yasalaşmıştı. Kurul da Unilever’e, 100 metrekarenin altındaki satış noktalarında Unilever’den başka dolap olmaması durumunda, dolabın %30’unun rakiplere ayrılmasına hükmetti.
Sonuç olarak; kararın Unilever için olumsuz olduğu şüphesiz. Ancak, madalyonun öbür yüzünde de cezanın yansıtılacağı dondurma fiyatlarını ve satın alacak tüketicileri de düşünmek gerekecek…
GELİŞMELER
Çevrim içi yemek sipariş uygulaması Yemeksepeti, siber korsanlar tarafından saldırıya uğradığını ve müşterilerin bir kısmının bilgilerinin çalındığını açıkladı.
ABD merkezli otomotiv devi Ford, Mondeo model sedan araçlarının Avrupa’daki üretimini 2022 itibarıyla kademeli olarak azaltacağını, elektrikli ve spor araçların üretimine odaklanacağını açıkladı.
-
Detay: Şirket, Avrupa’daki binek araç yelpazesinin 2026’nın ortalarına kadar tamamen elektrikli veya hibrit; 2030 itibarıyla ise tamamen elektrikli olacağını açıkladı.
-
Gerisi: Ford, geçen yılın son çeyreğinde 2025’e kadar elektrikli araçlara 22 milyar dolar yatırım yapacağını açıklamıştı.
VakıfBank Yönetim Kurulu Üyesi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Başdanışmanı ve Gençlik ve Spor Bakan Yardımcısı Hamza Yerlikaya’nın banka yönetimindeki görevi sona erdi.
-
Detaylar: VakıfBank Yönetim Kurulu’ndan ayrılan Yerlikaya’nın yerine Mustafa Saydam Yönetim Kurulu Üyesi olarak seçildi.
Wall Street Journal’ın şirkete yakın kaynaklara dayandırdığı haberine göre ABD merkezli teknoloji devi Microsoft, iletişim programı Discord’u bünyesine katmak için 10 milyar doları gözden çıkardı.
-
Detay: 140 milyon aylık kullanıcıya sahip olan Discord geçtiğimiz yıl 130 milyon dolar gelir elde etti. Şirketin henüz kârlı olmadığının altını çizelim. Geçtiğimiz aralık ayında 100 milyon dolar toplayan şirketin 7 milyar dolarlık bir değerlemesi var.
İsveç-Birleşik Krallık merkezli ilaç ve biyoloji şirketi AstraZeneca, ABD’deki yeni deneyin analizinin yayımlanmasının ardından Covid-19 aşısının etkinlik oranını %79’dan %76’ya çekti.
-
Gerisi: ABD Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü, AstraZeneca’nın yayımladığı sonuçlarda güncel olmayan veriler kullanmış olabileceğini iddia etmişti.
Japonya merkezli otomobil şirketleri Toyota ve Isuzu, ağa bağlı otonom ticari araçlar alanındaki tekrar sermaye ortaklığına gidecek.
-
Açıklamaya göre: Toyota, Isuzu’nun %4,6 hissesini 42,8 milyar yen karşılığında satın alacak. İki şirketin geçmişte kurduğu 12 yıllık sermaye ortaklığı 2018 yılında sonlandırdığının altını çizelim.
ABD merkezli spor giyim devi Nike ve İsveç merkezli perakendeci H&M, Çin’in Sincan Uygurları’na “zorla pamuk toplattığı” haberlerinden endişe duyduklarını açıkladı. Çin cephesi ise iki markayı boykot etme çağrısı yaptı.
Geçtiğimiz salı günü EverGreen isimli kargo gemisinin Süveyş Kanalı’nda karaya oturduğunu aktarmıştık. Kepçe ve römorkörlerin 220 bin ton ağırlığındaki gemiyi kurtarma çalışmaları tüm hızıyla sürüyor.
-
Hesap kitap: Bloomberg’ün hesaplamalarına göre küresel deniz ticaretinin %10’u yani günlük 9,6 milyar dolarlık ticaret halihazırda durma noktasına geldi. Yalnızca çarşamba günü 185 yük gemisi geçiş için bekliyordu.
Whatsapp’ın gizlilik ihlali yaptığı iddialarının ardından dünya çapında büyük bir üne kavuşan Telegram, borç karşılığı hisse olarak 1 milyar dolar yatırım aldığını açıkladı. Bu yatırımın 150 milyon dolarlık kısmının Birleşik Arap Emirlikleri’nden, Mubadala ve Abu Dhabi Catalyst Partners isimli yatırım şirketlerinden geldiği açıklandı.
