Hava ve su gibi doğada bolca bulunan temel kaynakların paketlenip parayla satılması modern ekonomik düzeni eleştirenlerin hep hedefi olmuştur. Aralık ayında bu endişeleri destekler nitelikte bir gelişme yaşandı: Kaliforniya’nın 1,1 milyar dolarlık spot su pazarı CME Group tarafından vadeli işlemlerde borsaya açıldı. Son yıllarda özellikle ABD’nin batısında görünen orman yangınları sebebiyle su arzındaki sıkıntılar fiyat oynaklığına sebep oluyor. Artık çiftçiler, belediyeler veya yatırım fonları yükselen su fiyatlarına karşı borsada kendilerini sigortalayabilecekler.
-
Bir adım geriden: Sıcak havası, muazzam sahilleri ve olağanüstü doğasıyla bilinen Kaliforniya, son yıllarda düzenli orman yangınlarına teslim olmuş durumda. Eyalet tarihinin en büyük 20 yangınından 5 tanesi 2020’de gerçekleşti ve en kötü 7 yangının tamamı ise 2017 sonrasında yaşandı. Sıcak ve kuru ilkimi sebebiyle tarih boyunca yangınlara elverişli olmuş Kaliforniya’da son yıllarda felaketlerin yoğunlaşmasının başlıca sebepleri küresel ısınma, insan hataları, ormanların yangınları engelleyecek şekilde muhafaza edilmemesi ve her sonbahar batıdan güneye kuru hava taşıyan Santa Ana rüzgarları. Aralık 2011’den Mart 2019’a kadar bir kuraklık dalgası geçiren Kaliforniya’nın su rezervleri her sene azalmakta. Eyaletin su üretiminin %75’inin kuzey bölgelerde olmasına karşın tüketiminin %80’inin güneyde olması da su arzını olumsuz etkileyen bir diğer faktör.
-
Su borsası: CME Group’un su fiyatlarındaki değişikliklere karşı garanti oluşturmak için piyasaya sürdüğü vadeli işlemler kağıtları, Nasdaq Vales Kaliforniya Su Endeksi’ni (NQH2O) takip edecek şekilde tasarlanmış. West Water Research danışmanlık şirketi tarafından 2018’de başlatılan bu endeks Kaliforniya’nın en fazla işlem gören beş bölgesindeki su alım-satım fiyatlarını temsil ediyor. Vadeli işlemler borsasında ise taraflar bu kontratları 2 yıllık bir süre için takas edebilecekler. Gelecekte suyun spot fiyatlarında yükselme bekleyen çiftçiler bu kontratları fiyatlar henüz ucuzken alabilecek ve böylece bir kıtlık durumunda fiyatlar yükselse bile suyu ucuzdan almış gibi sayılacaklar.
Bu şekilde işleyen bir su vadeli işlemler kontratı türünün ilk örneği olmasının yanında ABD’nin en büyük su pazarını hedefliyor. Su, yerelde üretilen ve tüketilen bir ürün olduğu için gelecekte benzeri finansal mekanizmaların farklı bölgelerde de ortaya çıkmasını bekleyebiliriz. İklim değişikliğinin ve doğal etmenlerin ekonomik düzenimiz ve sanayimiz üzerinde doğrudan etkilerinin olduğunu gösteren bu gibi gelişmeler bizlere değerli bir uyarı niteliğinde. Davranışlarımızı değiştirmezsek gelecekte olacakların bir habercisi…
