Venezuela, tüm dünyada son yıllarda yaşadığı hiperenflasyon ile anılmaya devam ediyor. Yaşanan dramı rakamlarla ifade etmek daha iyi anlamamızı sağlayacak. Geçtiğimiz hafta gerçekleştirilen zam öncesi asgari ücretin aylık 1,5 dolar olduğu ülkede, marketten bir somun ekmek almak 1 dolara yakın tutuyor. Bahsi geçen zam ile beraber ise bu rakam 3 dolar civarına yükselmiş durumda – bu miktar ise 7 milyon Venezuela bolivarına karşılık geliyor. Şu an asgari ücretle çalışan biri, bir ay çalışıp kazandığı para ile bir somun ekmek ve ilave olarak bir litre süt alabilir.
İşte Venezuela’nın yaşadığı hiperenflasyon tam olarak bu duruma karşılık geliyor. Venezuela bolivarı her geçen gün çok ciddi oranlarda değer kaybediyor ve halk artık bu para birimini kullanarak günlük ihtiyaçlarını karşılayamaz hale geliyor. Covid-19 salgınının etkileri sebebiyle büyük sorunlar yaşayan Venezuela halkı, yaşadığı sorunlara artık devletin cevap verebileceğinden emin değil. Belirtilenlere göre, ülkede hiç kimse Venezuela bolivarı kullanmıyor. En büyük banknotlar kullanılarak yapılan en ufak alışverişin bile bir tomar para gerektirdiği Venezuela bolivarı yerine halkın tüm kesimlerinin dolar üzerinden anlaştığı ve üzerlerinde sadece ABD doları taşıdığı belirtiliyor.
Bu durumun adı ise dolarizasyon.
Peki Venezuela’daki dolarizasyonun esas sebebi ne ve bundan sonra ne olması bekleniyor?
Yeni Bir Diasporanın Doğumu
Venezuela’da 2010’lardan beri yaşanan kriz sebebiyle Venezuela vatandaşları ülkeden göç etmek zorunda kaldı. Daha iyi ve güvenli yaşam şartları aramak amacıyla yapılan bu göçler neticesinde çoğunluğu Güney Amerika kıtasında olmak üzere 6 milyona yakın Venezuela’lı göçmenin olduğu belirtiliyor. Bu, 33 milyon nüfuslu ülkenin neredeyse 5’de 1’ine tekabül ediyor. Bu sebeple artık çok sayıda Güney Amerika ülkesinde Venezuela’lı göçmen mahalleleri ve toplulukları bulunuyor. Benim de 2017 senesinde Arjantin’de yürüttüğüm bir STK görevi sırasında bilfiil tecrübe etme ve yaşanan sorunu Venezuela’lı göçmenlerden dinleme şansı yakaladığım durum, her geçen sene giderek artmaya devam ediyor. Öyle ki, Venezuelalı mültecilerin çoğu, genç ve yetenekli insanlar. Gittikleri ülkelerde mütevazi ve ellerinden geldikçe tutumlu bir yaşam sürmeleri sebebiyle gerçekleştirdikleri ekonomik faaliyetler neticesinde kazandıkları miktarların azımsanmayacak bir kısmını Venezuela’daki akrabalarına ve yakınlarına yollama şansına erişiyorlar. Benim de sohbet etme şansı yakaladığım tüm Venezuelalılar yolladıkları bu miktarların hala Venezuela’da yaşayan yakınlarının zorluklarını ciddi boyutta azalttığından bahsetmişlerdi.
Venezuela diasporasının ülkeye her gün milyonlarca dolar yollaması ve ülkede her geçen gün büyüyen karaborsa ticareti gibi sebeplerle ülkede dolaşımda olan dolar miktarı giderek artıyor. Dolayısıyla günlük kullanım mallarının fiyatlarının da dolar bazında ucuzladığı da belirtiliyor. Bu durum ise Venezuela vatandaşlarının hayat şartlarının iyileşmesi ve yaşanan sorunların hafiflemesi anlamına geliyor.
Çözüm: Dolarizasyon?
Toplum doları benimsemiş olsa da, otokratik yapısıyla bilinen Venezuela hükûmetinin konuya dair bakışı önem taşıyor. Öyle anlaşılıyor ki dolarizasyon, Venezuela Başkanı Maduro tarafından da kabul edilmiş ve hatta destekleniyor gibi duruyor. Ülkede giderek artan dolarizasyonun günlük ekonomik faaliyetlere kolaylık sağladığını açık bir şekilde kabul eden Maduro hükümeti, bankaların dolar ile işlem yapmasının önünü açan yasa tasarısını geçtiğimiz aylarda kabul etmişti. Bu sayede bankalar artık dolar ödünç verebiliyor, ve dolar ile kapsamlı işlemler yapabiliyor.
Bu kararın ardından ülkede dolar kullanımının özellikle ticaret sektöründe arttığını gözlemleyen uzmanlar, Venezuela’nın yıllardır yaşadığı ekonomik çöküşten bir nebze de olsa kurtulabileceğini öngörüyor. Ülkenin yıllar sonra ilk kez ekonomik daralma yaşamama ihtimali olduğu belirtilirken, ülkeden gelen hammadde ve tüketiciye yönelik malların talebinde de gözle görülür bir artış olduğunun da altı çiziliyor. Dolarizasyonun en az %66 seviyesinde olduğunu, yani ülkedeki her üç işlemden ikisinin Venezuela bolivarı yerine dolar kullanılarak gerçekleştirildiğini tahmin eden uzmanlar bu oranın da giderek artmasını bekliyor.
Dolarizasyon, Güney Amerika kıtasına yabancı bir formül değil. 2000 yılında Ekvator, ülkesindeki finansal krizden çıkış formülü olarak dolarizasyona başvurmuştu. Ekvator Merkez Bankası’nın kapanması dahil tüm ulusal para politikalarını bir kenara bırakarak doları kendi para birimleri olarak benimsemişti. Günümüzde de hala dolar kullanan Ekvator, bu hamlesi ile yıllar süren bir tartışmayı da ateşlemiş oldu: Başka bir ülkenin para birimi kullanmak, krizlerde son çare olarak kabul edilebilir mi?
Venezuela’da yaşanan gelişmeler ışığında öyle anlaşılıyor ki, bu soruya cevap arayan gözlemcilerin artık bir değil, iki ülkeyi yakından incelemesi gerekiyor.
